Ο Ζάμος που σύνδεσε τα Γιάννενα με την ιστορία τους.

Ο Ζάμος που συνέδεσε τα Γιάννενα με την ιστορία τους
Ο συμπολίτης μας Νιζαμουντίν (Ζάμος) Γαζαλή Μετκόβεης έφυγε από τη ζωή το περασμένο Σάββατο. Η ταυτότητά του, αλλά και ο χαρακτήρας του συνέδεσαν την πόλη με την ιστορία και τις αξίες της.
Πλήρης ημερών, σε ηλικία ογδόντα πέντε περίπου ετών, απεβίωσε προχθές ο γνήσιος Γιαννιώτης και γόνος παλιάς αρχοντικής οικογένειας Νιζαμουντίν (Ζάμος) Γαζαλή Μετκόβεης. Ποιος δεν τον γνώριζε, ποιος δεν τον υποληπτόταν, ποιος δεν σεβόταν και αγαπούσε αυτόν τον καλοκάγαθο, τον ήπιο και μελισταγή Άνθρωπο… Όλα τα Γιάννινα, ανεξάρτητα από φυλετικές και θρησκευτικές διακρίσεις. Ο θάνατός του στερεί την πόλη του, την πόλη μας, τα Γιάννινα, από ένα σύμβολο σύνδεσης με το παρελθόν της.

Όσοι τον γνώρισαν και ήταν πάρα πολλοί, θαύμασαν στον Ζάμο την πολυμάθειά του, τους ευγενικούς του τρόπους, τησοφία και θυμοσοφία του, αλλά και τη σεμνότητά του. Είχε αναγάγει σε συστατικό της υπόστασής του το δικαίωμα του ατόμου στον αυτοπροσδιορισμό του, στο σεβασμό της ετερότητας, ιδιαίτερα της θρησκευτικής. Άνθρωπος Δίκαιος, ευθύς, συνεπής, ταπεινός παρά τη σπουδαιότητά του. Προσηνής και απλός. Άνθρωπος της καταλλαγής, της αξιοπρέπειας, της κατανόησης, δίδαξε με το παράδειγμα της ζωής του τον εξοβελισμό της ανεξίας και της δυσανεξίας και παρείχε σημαντικά στοιχεία στους γύρω του για τον εμπλουτισμό της συλλογικής κοινωνικής συνείδησής τους. Θεός είναι το Δίκαιο, έλεγε. Ο αγώνας ο δύσκολος, ο σκληρός, ο δρόμος για τη θέωση είναι να παλεύειςκαι να ματώνεις, να στραγγίζεις την ψυχή σου, για να είσαι δίκαιος και ενάρετος. Τότε μόνο αγαπάς πραγματικά.

Έλληνας πολίτης, γεννημένος από Έλληνες την ιθαγένεια γονείς. Οι προγονοί του, με προεξάρχοντα τον τελευταίο μουφτή της πόλεως Φουάτ Μουσταφά, που υπήρξε πεθερός του, είχαν υπηρετήσει επί αιώνες την πόλη και είχαν εξαιρεθεί της ανταλλαγής του 1924, επειδή η Ελληνική Πολιτεία είχε αναγνωρίσει την εκ μέρους τους προσφορά εξαίρετων υπηρεσιών στην Ελλάδα, τόσο κατά την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης όσο και κατά την Απελευθέρωση των Ιωαννίνων.

Η σημασία των ανωτέρω υπογραμμίζεται ηχηρά από το παρακάτω χωρίο δημοσιεύματος του φύλλου της 12ης/12/1948 της τότε ημερήσιας γιαννιώτικης εφημερίδας «Εθνικός Αγών», στο οποίο αναφέρονται επ’ αφορμή της κηδείας του τα εξής για τον πεθερό του Φουάτ Μουσταφά:

«…Ως γνήσιος Τούρκος Ιωαννίτης, αντετάχθη σθεναρώς μαζί με τον φίλο του Σαδήκ Πασσα, εναντίον της σκέψεως να παραδοθούν τα Ιωάννινα, εις τους ελθόντας Αλβανούς κατά το 1912, εναντιωθείς τα μέγιστα προς τους εδώ αλβανούς αντιπροσώπους Αχμέτμπεήν Κονίτσα, Μουφίτ Λιμποχόβα κλπ.. οι οποίοι, επρότειναν εις τους Τουρκογιαννιώτες, να παραδώσουν την Ήπειρον και την πόλιν, εφόσον ο Ισμαήλ Κεμάλ και ο Εσσάτ Πασσάς ο γκέγκας, είχον ανακηρύξει ταύτην (την Αλβανίαν δηλαδή) ελευθέραν!..

«Προτιμώτερον είπε εις το συμβούλιον που έγινε στο σπίτι του Σαδήκ πασσά χίλιες φορές να πάρουν τα Γιάννενα οι ρωμιοί από τα χέρια των οποίων τα πήραμε το 1430, παρά οι αρβανίτες, που μας πρόδωκαν!!» Την γνώμην του αυτήν επέβαλεν εν τέλει εις όλους.

Συνδεόμενος δε δια στενής φιλίας και συγγενείας μετά του υπερασπιστού του Μπιζανίου του ηρωικού Εσσάτ Πασσά, συνετέλεσεν, ώστε, να προληφθούν «μείζονα κακά» καθ’ όλην την πεντάμηνον πολιορκία των Ιωαννίνων. Ο ίδιος πάλιν, μαζί με τον Εσσάτ Πασσάν, αντετάχθη κατά την εν τω «κονακίω» (Στρατηγείο) γενικήν σύσκεψιν, παρατηρήσας αυστηρώς τον αχαλίνωτον και υπερφίαλον και φανατικότατον Σείχην Γκουτμή, τον αρειμάνειον εκείνον αγέρωχον και μεγαλοπρεπή κιδαροφόρον Σιέχην και αντιπρόσωπον του Καλίφου, ο οποίος επρότεινε να συλλάβουν τους άρχοντας και να τους καταδικάσουν εις θάνατον!

...Κατά την τελετήν της παραδόσεως του ξίφους του Εσσάτ πασσά προς τον ελευθερωτήν διάδοχον Κωνσταντίνον την 22-2-1913 εις την πλατείαν του Τζαμίου Ναμάζ Γκιάχ, πλήρης συγκινήσεως, ωμίλησε και αυτός μετά τον Σαδήκ πασσάν και τον δημοσιογράφον Αλή εφένδην Μπαρούταν, ανέφερε δε, συν τοις άλλοις, ότι οι Έλληνες είχον δικαιώματα αναφαίρετα, εν αντιθέσει προς τους Αλβανούς, διότι ο πρόγονος του Εσσάτ πασσά Ιωάννης Γλυκής, μετά των άλλων αρχόντων, είχαν παραδώσει την πόλιν και τα κλειδιά εις τον Σινάν πασσάν, στρατάρχην και βεζύρην του Μουράτ Β’, λαβόντες τα προνόμια το 1430, και ότι κατά θείαν βούλησιν και οικονομίαν επέπρωτο ο τελευταίος γόνος της εξισλαμισθείσης οικογενείας Γλυκή, Εσσάτ πασσάς Μέραρχος Ιωαννίτης, να παραδώσει την πόλιν ύστερα από 483 χρόνια τουρκοκρατίας εις τον Έλληνα διάδοχον Κωνσταντίνον!...».

Τα ίδια πρέσβευαν και οι γονείς του, Γαζαλή εφέντης και Μελέκ Χανούμ, καθώς και οι θείοι του.

Ο ίδιος ο Ζάμος συκοφαντήθηκε, λοιδορήθηκε, έπεσε θύμα σοβινιστικών αντιπαραθέσεων και διαμάχης, σε σκοτεινούς καιρούς. Σε καιρούς που παραχαράχτηκε η ιστορία, που προς ιδιοτέλεια καλλιεργήθηκε από ποταπούς η μισαλλοδοξία. Αλλά, αγωνίσθηκε με σθένος και καρτερία για να αποκαλύψει και καταδείξει τη σκευωρία που είχε εξυφανθεί εναντίον του και εναντίον της οικογένειάς του, για να υπερασπιστεί την Αλήθεια και την Ιστορία. Μετά από σκληρούς και ψυχοφθόρους αγώνες δικαιώθηκε, αποκαταστάθηκε και ξαναπήρε πίσω την περιουσία του. Πλην όμως είχε πικραθεί. Ως σοφός, συγχώρεσε, αλλά δεν λησμόνησε…

Υπήρξε ευεργέτης της πόλης του, της πόλης που τόσο πολύ αγάπησε.

Όσοι τον γνώρισαν, συγχρωτίστηκαν, υπήρξαν φίλοι του, αξιώθηκαν την ευλογία της απόλαυσης του μεγαλείου της καρδιάς του. Όσοι κάθισαν στο ίδιο τραπέζι με τον Ζάμο ένιωσαν βαθιά και ανεξίτηλα μέσα τους ότι είχαν «κλέψει» τις ώρες αυτές από το Θεό: Περιδιάβηκαν τη λεωφόρο της γνώσης της Ιστορίας της πόλης, κοινώνησαν της αληθινής αγάπης, αξιώθηκαν το άγγιγμα μιας σπουδαίας ανθρώπινης ψυχής.

Ποτέ δεν αδίκησε υπαιτίως, ποτέ δεν δυσαρέστησε κάποιον. Αντίθετα, νουθετούσε, συγκρατούσε, άφηνε πάντοτε στους συνομιλητές του βαθύτατη εντύπωση.

Θα μας μείνει αλησμόνητος. Κομμάτι της Ψυχής μας. Ίσως ο ισχυρότερος σύνδεσμός μας με την πόλη μας, αλλά και τη συνείδησή μας.

Ας είναι ελαφρό το χώμα που θα τον σκεπάσει «σαν της δροσιάς το στάλλαγμα, σαν τηςεληάς το φύλλον». Καλό ταξίδι Κύριε Ζάμο! Θα ζεις πάντα στις καρδιές μας!

ΠΗΓΗ: Ηπειρωτικός Αγών Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2011