Τετάρτη 31 Αυγούστου 2011

"Αυτή η γενιά φεύγει σιγά-σιγά"

Είναι μια φράση του ιδίου σε κάποια συνέντευξη πριν από χρόνια, όταν ακόμα ήταν 63 χρονών, στο "Ε", αν θυμάμαι καλά της "Ελευθεροτυπίας". Αυτή η γενιά έφυγε σιγά-σιγά. Και μας κληρονόμησε τα ηρωικά της κατορθώματα, τις αποκοτιές και τις προδοσίες, την σοφία, αλλά και τις ανοησίες της, το ήθος και την ανηθικότητα της, τα πάθη, τις αγάπες και τα μίση της, όπως κάθε άλλη γενιά. Μακάρι να επιβιώσουν όλα τα καλά της και να ξεχαστούν τα κακά της. Ηταν η γενιά των πατεράδων μας. Μια σπάνια και δυσεύρετη συνέντευξη του Λεωνίδα (Κύρκου) σε ένα επαρχιακό κανάλι, όπου εκφράζει την γνώμη του για πολιτικούς τους καιρού του. Τα πάθη, που λέγαμε.  (Τι κρίμα, απ'όλα όσα είπε ελάλησε μόνο μερικά, ελάχιστα βίντεο έχουν αναρτηθεί στο Youtube, πιο λίγα κι από το συνονόματο του ραλίστα!).
R.I.P.(=Rest in Peace), Λεωνίδα, όπως είθισται να γράφουμε τελευταία, στα μπλογκ, στα φόρουμ και τα κοινωνικά ιντερνετικά δίκτυα, αποφεύγοντας το μάλλον στομφώδες και παπαδίστικο "Αιωνία η μνήμη" ή το ψεύτικο "Αθάνατος".





Παρασκευή 26 Αυγούστου 2011

O επόμενος "Μεσσίας" θα είναι ο πλανήτης μας


Ο επόμενος "Μεσσίας" θα είναι ο Πλανήτης μας

Γράφει ο Χάρης Λαμπρίδης, Αεροναυπηγός

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (Γένεσις), το θνητό ανθρώπινο είδος κατάγεται από το γάμο του Επιμηθέα, αυτού δηλαδή που σκέφτεται αφού πράξει, και της Πανδώρας.

Ο αδελφός του ο Προμηθέας, ο πρώτος «Μεσσίας», είχε καλά δεθεί στο βράχο από την τιμωρία του Δία, εφόσον ήταν επικίνδυνος γιατί σκέφτονταν πριν πράξει (προ-μηθεύω) .

Τρείς χιλιάδες χρόνια μετά, αυτός ο Μύθος επιβεβαιώνεται από τον σύγχρονο και τεχνολογικά ανεπτυγμένο άνθρωπο καθώς, από την Βιομηχανική Επανάσταση και μετά , αλόγιστα καταστρέφει το περιβάλλον και .. αφού πράξει, προσπαθεί να «μπαλώσει τρύπες» εκ των υστέρων.

Είναι σε όλους μας γνωστό ότι κάθε μέρα τα μεγάλα κακά επιδεινώνονται και αυτά είναι

1) Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου , που κάθε άλλο από φαινόμενο είναι παρά επακόλουθο των τόσων δισεκατομμυρίων καύσεων που συμβαίνουν καθημερινά στον πλανήτη μας.

2) Η Τρύπα , ή Τρύπες καλύτερα, του Όζοντος .

3) Η αλλαγή της σύστασης και θερμοκρασίας του νερού των ωκεανών.

και

4) Η ραγδαία αύξηση της σεισμικότητας του πλανήτη.

Θα μπορούσαμε επιπρόσθετα να συνυπολογίσουμε δύο άλλους παράγοντες που δεν έχουν συζητηθεί και αποτελούν θεωρήσεις του γράφοντος .

Ο πρώτος είναι η μεταβολή της μάζας του πλανήτη μας .

Για εκατοντάδες χρόνια τώρα αντλούμε τρισεκατομμύρια τόνους καύσιμου υλικού, τα οποία μετά την καύση υγροποιούνται εν μέρη κι επιστρέφουν στη γη, αλλά το μεγαλύτερο μέρος τους γίνεται διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και σχηματίζει αυτή την αδιαπέραστη «κρούστα» γύρω από την ατμόσφαιρα, επιτείνοντας την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη.

Θερμότερος πλανήτης σημαίνει μεγαλύτερη εξάτμιση νερού άρα και περαιτέρω μείωση μάζας.

Η αλλαγή τη μάζας είναι πολύ σημαντικό στη Δυναμική μιας σφαίρας.

Καθώς η μάζα της σφαίρας μειώνεται, η γωνιακή ταχύτητα αυξάνεται, για να διατηρηθεί η στροφορμή, με αποτέλεσμα η Δυναμική του πλανήτη στο Ηλιακό Σύστημα να αλλάζει κι έτσι να «φορτίζεται» περισσότερο με άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση της σεισμικότητας και την μετατόπιση των Πόλων .

Ο δεύτερος εξίσου σημαντικός, κατά την γνώμη μου, παράγοντας είναι η χρονοελαστικότητα των αλλαγών. Δηλαδή πόσο γρήγορα γίνονται αυτές οι αλλαγές και με τι ένταση.

Αν ασκήσουμε μια μικρή δύναμη σε ένα τζάμι αργά και βαθμιαία, το τζάμι αντέχει. Αν όμως ασκήσουμε την ίδια δύναμη για κλάσματα του δευτερολέπτου το τζάμι θρυμματίζεται.

Ο πλανήτης μας, με την ηλικία των κάποιων δισεκατομμυρίων χρόνων, θα μπορούσε να προσομοιωθεί με έναν άνθρωπο ηλικίας 40 ετών. Στην ζωή λοιπόν αυτού του του σαραντάρη , οι καταστροφικές αλλαγές συντελούνται μόλις στο τελευταίο δευτερόλεπτο της ύπαρξής του. Με βάση την χρονοελαστικότητα, η αντίδραση του πλανήτη θα είναι βίαια κι εκθετική. Αν βέβαια οι ίδιες καταστροφές λάμβαναν μέρος σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα , π.χ. ένα εκατομμύριο χρόνια , τότε η απόσβεση θα ήταν ομαλή και οι επιπτώσεις ανεπαίσθητες.

Έχουμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις. Αυτές όμως δεν θα είναι απαραίτητα μόνο για το κακό της ανθρωπότητας . ¨Ουδέν κακόν αμιγές καλού¨.

Διάφοροι φιλόσοφοι, θρησκευτικές αντιλήψεις, «αποκαλύψεις» και θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα, προβλέπουν καταστροφή . Είναι φαίνεται ένα απαραίτητο στάδιο για την τελική «λύτρωση» της ανθρωπότητας.

Καταστροφή όμως δεν σημαίνει απαραίτητα και εξάλειψη της ανθρώπινης ζωής.

Τα μέχρι τώρα κοινωνικά, θρησκευτικά και πολιτικά κινήματα είναι κυρίως ανθρωποκεντρικά. Το ζητούμενο μέχρι τώρα ήταν το «πώς θα σωθεί το άτομο» .

Καθώς οι μαζικές καταστροφές θα επιτείνονται, ίσως ο άνθρωπος αναζητήσει νέες φιλοσοφίες , κοινωνικές μήτρες ,καινούργιες αξίες και κυρίως επαναπροσδιορισμό της σχέσης του με το περιβάλλον, που τελικά αυτό θα είναι και η σωτηρία του .

Ο επόμενος «Μεσσίας» λοιπόν, ίσως να μην είναι ανθρωπόμορφος.

Χάρης Λαμπρίδης

Σάββατο 20 Αυγούστου 2011

Οι άγιοι της θρησκείας και οι σατανάδες της επιστήμης


Οι άγιοι της θρησκείας και οι σατανάδες της επιστήμης

Από την Ελένη Νικολαΐδου*

Ο Σοπενχάουερ είχε πει ότι οι θρησκείες είναι σαν τις κωλοφωτιές, έχουν ανάγκη το σκοτάδι για να λάμψουν. Πραγματικά, για όποιον έχει μάτια να δει και την τιμιότητα να πιστέψει στα μάτια του, σε όλες τις εποχές οι θρησκείες επέβαλλαν την αμάθεια και το σκοταδισμό.

Στο όνομα του Θεού δικαιολόγησαν την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, νομιμοποίησαν τη δουλεία, επικρότησαν την αμορφωσιά των λαών και δίδαξαν την υποταγή και την εγκαρτέρηση. Ο πνευματικός σκοταδισμός και η ιδεολογική τρομοκρατία ήταν το μεταφυσικό μορμολύκειο στις οδούς της κυριαρχίας τους, καθώς στο «φύλλο πορείας» τους ήταν γραμμένο ότι το κοινωνικό καθεστώς καθιερώθηκε από το θεό και δεν μπορεί να αλλάξει με τη θέληση των ανθρώπων. Αυτό είναι το έδαφος πάνω στο οποίο λιπαίνονταν οι διώξεις των διανοουμένων που αναζητούσαν νέους δρόμους στην επιστήμη. Γι' αυτό θεώρησαν ότι η ελεύθερη επιστημονική έρευνα έθετε σε κίνδυνο τον ιδεολογικό τους μανδύα και γι' αυτό έδωσαν τις «μάχες» τους ενάντια σε φωτεινά και ανήσυχα πνεύματα της ανθρωπότητας.

Ο μαρξισμός όταν εξετάζει το ζήτημα της θρησκείας δεν ξεχνά το βασικό: τις ταξικές (και συνεπώς εξαιρετικά κοσμικές) αναγκαιότητες που μετέτρεψαν τη θρησκεία σε πλευρά των καθορισμένων κοινωνικών σχέσεων, αλλά και σε «εργαλείο» αναπαραγωγής αυτών των σχέσεων.

Χριστιανισμός και Βυζάντιο

Ο χριστιανισμός έδωσε τα διαπιστευτήριά του μόλις άρχισε να αποκτά εξουσία, με αποτέλεσμα την πυρπόληση της Σεραπείου βιβλιοθήκης από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α' με επίσκοπο Αλεξανδρείας τον Θεόφιλο. Τον ακολούθησε, το 529, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, ο οποίος έκλεισε την Ακαδημία Πλάτωνος στην Αθήνα. Στις μαύρες του σελίδες καταγράφεται και ο τραγικός θάνατος της Υπατίας.

Στο Βυζάντιο, ο χριστιανισμός κυνήγησε λυσσαλέα όποια επιστημονική φωνή διατύπωνε κάτι που ξέφευγε από τα θεόπνευστα κείμενα της Εκκλησίας. Ο Μιχαήλ Ψελλός, λόγιος και φιλόσοφος, κατέστη γρήγορα ύποπτος στους εκκλησιαστικούς κύκλους, και ο πατριάρχης Ξιφιλίνος τον κατηγόρησε ότι ήθελε να ανατρέψει τον χριστιανισμό και να εισαγάγει τις δοξασίες του Πλάτωνα και του στωικού Χρυσίππου. Ο Μ.Ψελλός υποχρεώθηκε σε δημόσια ομολογία. Ο Ιωάννης ο Ιταλός, καθηγητής Φιλοσοφίας στη θέση του Ψελλού, κατηγορήθηκε ότι δίδασκε αίρεση, ότι θεωρούσε την ύλη άναρχη και αδημιούργητη και ότι δεχόταν ως υπαρκτές τις πλατωνικές ιδέες. Παρ' όλο που δήλωσε μετάνοια, αρχικά περιορίστηκε σε μονή και κατόπιν καταδιώχθηκε γιατί θεωρήθηκε ότι η διδασκαλία του παρακινούσε στην επαναφορά της παλαιάς θρησκείας.

Ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων προσπάθησε ν' αναστήσει τον παλαιό ελληνικό βίο. Το αποτέλεσμα ήταν το έργο του «Νόμων Συγγραφή» να μη σώζεται ολόκληρο γιατί κάηκε έπειτα από απόφαση του Σχολάριου μόλις αυτός έγινε πατριάρχης.

Χριστιανισμός και Δύση

Η διαμάχη της Καθολικής Εκκλησίας με τους εκπροσώπους της επιστήμης κατά τον Μεσαίωνα είναι γνωστή, κομβικό δε σημείο υπήρξε η θέση του Ηλιου και της Γης στο σύμπαν. Πώς είναι δυνατόν βιβλικά χωρία όπως: «και γαρ εστερέωσε την οικουμένην ήτις ου σαλευθήσεται» (Ψαλμοί 93:1), «και ανατέλλει ο ήλιος και δύει ο ήλιος και τις τον τόπον αυτού έλκει» (Εκκλησιαστής, 1:5), «εποίησε σελήνην εις καιρούς, ο ήλιος έγνω την δύσιν αυτού» (Ψαλμός 104: 19), που είναι ο λόγος του Θεού, να μη λένε την αλήθεια; Αξιωματικά, η θεωρούμενη θεόπνευστη Παλαιά Διαθήκη είναι η θεωρητική βάση πάνω στην οποία θα υποδουλώνονται η έρευνα και η ελεύθερη σκέψη.

Η αποδεκτή θεωρία από την Καθολική Εκκλησία ήταν αυτή του Κλαύδιου Πτολεμαίου που έλεγε ότι η Γη ήταν ακίνητη, βρισκόταν στο κέντρο του σύμπαντος, ενώ ο Ηλιος και τα άλλα ουράνια σώματα περιστρέφονταν γύρω της.

Ο Κοπέρνικος απέδειξε ότι η Γη κινείται γύρω από τον άξονά της και μαζί με τους άλλους πλανήτες κινείται και γύρω από τον Ηλιο. Ο ίδιος, όμως, φοβόταν τις διώξεις της Εκκλησίας και μόνο πριν πεθάνει αποφάσισε να δώσει για εκτύπωση το έργο του «Για την κίνηση των ουρανίων σωμάτων». Η Καθολική Εκκλησία κατέταξε το έργο του στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων και καταδίωξε με λύσσα όσους συμμερίζονταν τη διδασκαλία του.

Λίγα χρόνια αργότερα ο Ιταλός φιλόσοφος Τζορντάνο Μπρούνο βεβαίωνε ότι το σύμπαν είναι άπειρο και βρίσκεται σε διαρκή κίνηση. Η διδασκαλία του, όμως, έβαζε σε αμφισβήτηση τη μοναδικότητα της ενανθρώπισης του υιού του Θεού. Η Εκκλησία καταδίωξε τον Μπρούνο, που έπεσε στα χέρια της Ιεράς Εξέτασης, έμεινε εφτά χρόνια στη φυλακή, αρνήθηκε να απαρνηθεί τις απόψεις του και κάηκε στη Ρώμη το 1600.

Η Εκκλησία καταδίωξε επίσης και τον Γαλιλαίο, ο οποίος πρώτος άρχισε να εξετάζει τον Ουρανό με τηλεσκόπιο. Αρχικά στις 16 Φεβρουαρίου 1616 με την απειλή ποινής από την Ιερά Εξέταση τον ανάγκασαν να ανακαλέσει, του απαγόρεψαν να μιλάει και να γράφει για την περιστροφή της Γης, τον περιόρισαν στο σπίτι του ελέγχοντας όλες τις κινήσεις του και απομονώνοντάς τον.

Η θεωρία του Γαλιλαίου -και των υπόλοιπων επιστημόνων- κλόνιζε την ιδεολογική θωράκιση του χριστιανισμού, γιατί πώς συνδυάζεται η θεωρία της κίνησης της Γης με το χριστιανικό δόγμα της ανάληψης του Χριστού στον ουρανό; Η Γραφή έλεγε ότι Ουρανός και Γη είχαν δημιουργηθεί για χάρη του ανθρώπου. Πώς μπορούσε να ισχύει αυτό αν η Γη δεν ήταν παρά ακόμα ένας πλανήτης που περιστρεφόταν γύρω από τον ήλιο;

Ο Αγγλος φιλόσοφος Ρότζερ Μπέικον δίδασκε ότι βάση της αληθινής επιστήμης πρέπει να είναι το πείραμα και τα μαθηματικά. Το 1277 ο πάπας Νικόλαος Ε' τον καταδίκασε για τις καινοτομίες του και τον φυλάκισε 14 χρόνια. Ο Μπέικον βγήκε από τη φυλακή πολύ μεγάλος και πέθανε πολύ γρήγορα ενώ βρισκόταν σε κατ' οίκον περιορισμό.

Το 12ο αι. έζησε ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του μεσαίωνα, ο Αβερρόης. Ο μουσουλμανικός κλήρος κατηγόρησε τον Αβερρόη για αθεΐα και γιατί πρόβαλλε την ελληνική φιλοσοφία σε βάρος της μωαμεθανικής ορθοδοξίας. Ο Αβερρόης εξορίστηκε από την Κόρδοβα και τα έργα του κάηκαν. Ο πάπας, στη συνέχεια, αφόρισε τον Αβερρόη (το 1240 και το 1513) και η Καθολική Εκκλησία καταδίωξε σκληρά τους οπαδούς του.

Ο Βέλγος Α. Βεσάλ (16ος αι.) θεμελίωσε την επιστήμη της ανατομίας. Με βάση την ανατομία των πτωμάτων έγραψε το μεγάλο έργο «Για την κατασκευή του ανθρώπινου σώματος». Η ισπανική ιερά εξέταση τον καταδίκασε σε θάνατο από τον οποίο σώθηκε την τελευταία στιγμή.

Ο Ρ. Ντεκάρτ μελέτησε κυρίως τα μαθηματικά και τη φυσική αλλά επεκτάθηκε, επίσης, σε ζητήματα φυσιολογίας και ψυχολογίας. Το 1633, μετά την καταδίκη του Γαλιλαίου, ματαιώνει την έκδοση του έργου του «Ο κόσμος». Το 1641 απαγορεύεται η διδασκαλία των έργων του στα κολέγια των Ιησουιτών.

Χριστιανισμός και Ελλάδα

Η Εκκλησία της Ελλάδας παρουσίασε τα ίδια στοιχεία του συντηρητισμού, της μισαλλοδοξίας και του σκοταδισμού. Οι θετικές επιστήμες, τα μαθηματικά, η φυσική, η χημεία, ήταν απαγορευμένα για τους ρασοφόρους ως πηγή αθεΐας.

Το έτος 1819 το Οικουμενικό Πατριαρχείο εξέδωσε «πατριαρχική εγκύκλιο» για την ανάσχεση της διάδοσης των φυσικομαθηματικών επιστημών με τίτλο «Περί της σημερινής κατάστασης των κοινών του γένους μας ελληνομουσείων (=σχολείων)» και κάλεσε πατριαρχική σύνοδο με στόχο «την καθαίρεσιν των φιλοσοφικών (=φυσικομαθηματικών) μαθημάτων». Από τη σύνοδο που συνήλθε τον Μάρτιο του 1821, μόλις λίγες ημέρες πριν από την έκρηξη της Επανάστασης, εξεδόθη κείμενο κατά των Μαθηματικών, της Φυσικής και των επιστημών γενικότερα.

Το πόσο προσπάθησε να «φρενάρει» η Εκκλησία τη διάδοση των Επιστημών και των Γραμμάτων του Γένους το μαρτυρά και η «Χριστιανική Απολογία» του διευθυντή της Πατριαρχικής Σχολής της Κωνσταντινουπόλεως Αθ. Πάριου, γραμμένη στα 1800: «Μακράν η διαλεκτική σχέση. Μακράν η πολύσχημος Γεωμετρία. Μακράν η κενέμφατος Αλγεβρα. Μακράν κάθε ανθρώπινη επιστήμη και μάθησις. Εις τα εξ αποκαλύψεως δεν ζητείται απόδειξις, αλλά πίστις».

Ετσι κυνηγήθηκαν, αφορίστηκαν δάσκαλοι και επιστήμονες που ήταν φορείς της επιστήμης και της λογικής σκέψης. Η μοίρα των πρωτοπόρων του ελληνικού διαφωτισμού δείχνει την αντιμετώπιση που είχαν από την «εθναρχούσα Εκκλησία».

Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης (1650/60-1736) καταδικάστηκε το 1721 για τις φιλοσοφικές απόψεις του από το Πατριαρχείο και υποχρεώθηκε το έτος 1725 σε δημόσια καύση των χειρογράφων του.

Ο Ευγένιος Βούλγαρης (1716-1806) εισήγαγε στην Ελλάδα τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών, της νεότερης φιλοσοφίας και της λατινικής γλώσσας. Οι ιερείς επιχείρησαν να τον λιθοβολήσουν στα Ιωάννινα και τον κυνήγησαν ως άθεο.

Ο Χριστόδουλος Παμπλέκης, λόγιος και δάσκαλος, αφορίστηκε το 1793 μετά το θάνατό του από τον πατριάρχη Νεόφυτο τον Ζ'.

Στις 23 Οκτωβρίου του 1839 ο Θεόφιλος Καΐρης αφορίζεται από την Εκκλησία. Τον οδηγούν σε μοναστήρι στη Σκιάθο όπου υπόκειται σωματικά και ψυχολογικά βασανιστήρια.

Ο Κωνσταντίνος Κούμας μπορεί να μην αφορίστηκε, αλλά κυνηγήθηκε ανελέητα.

Βέβαια, ούτε οι Ευρωπαίοι διαφωτιστές γλίτωσαν από τη μανία του ελληνικού εκκλησιαστικού μηχανισμού! Για παράδειγμα, το έτος 1776 «καταδικάστηκε» και «αναθεματίστηκε» πανηγυρικά από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Σοφρώνιο Β', ο Βολταίρος και το ίδιο επαναλήφθηκε το έτος 1793 από τον πατριάρχη Νεόφυτο Ζ', δεκαπέντε χρόνια μετά το θάνατο του μεγάλου διανοητή! *

*Η Ελένη Νικολαΐδου είναι ιστορικός, συντονίστρια του εκπαιδευτικού ενημερωτικού δικτύου alfavita.gr.

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Δευτέρα 15 Αυγούστου 2011

Μιά Παναγιά



Στίχοι: Γκάτσος Νίκος Μουσική: Χατζιδάκις Μάνος Πρώτη εκτέλεση: Λάκης Παππάς

Μια Παναγιά
μιαν αγάπη μου έχω κλείσει
σ' ερημοκλήσι αλαργινό
κάθε βραδιά
της καρδιάς την πόρτα ανοίγω
κοιτάζω λίγο και προσκυνώ.

Πότε θα 'ρθει, πότε θα 'ρθει
το καλοκαίρι
πότε τ' αστέρι θ' αναστηθεί
να σου φορέσω στα μαλλιά
χρυσό στεφάνι
σαν πυροφάνι σ' ακρογιαλιά.

Μια Παναγιά
μιαν αγάπη μου έχω κλείσει
σ' ερημοκλήσι αλαργινό
κάθε βραδιά
της καρδιάς την πόρτα ανοίγω
δακρύζω λίγο και προσκυνώ.





Μήτηρ Θεού και ανθρώπων
Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας οι πιστοί προστρέχουν στη δίκη τους Παναγιά


Η Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης. Η προετοιμασία των πιστών αρχίζει από την 1η Αυγούστου με τη νηστεία που διαρκεί έως τον Δεκαπενταύγουστο, αποτελώντας για τους Ορθόδοξους χριστιανούς το «Πάσχα του καλοκαιριού».

Στις 15 Αυγούστου χιλιάδες πιστών με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη, προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας για να μαρτυρήσουν τη πίστη τους στο πρόσωπό της.

Η Παναγία, το ιερότερο από τα πρόσωπα της Ορθοδοξίας, δοξάζεται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Η λατρεία που έχουν οι πιστοί στη «μητέρα» του Θεού και των ανθρώπων αποδεικνύεται από τα πολλά ονόματα: Μεγαλόχαρη, Εκατονταπυλιανή, Φανερωμένη, Κοσμοσωτήρα, Χοζοβιώτισσα, Εικοσιφοίνισσα, Βρεφοκρατούσα, Ελεούσα, Θαλασσινή, Γιάτρισσα, Μυρτιδιώτισσα και πολλά ακόμη.

Και μπορεί το επίκεντρο των εκδηλώσεων να είναι η Παναγία της Τήνου και τη Παναγία Σουμελά, όμως, σε κάθε γωνιά της χώρας υπάρχει και μια ξεχωριστή Παναγιά. Ιδού ένα μικρό οδοιπορικό:

Η Παναγία της Τήνου

Η εικόνα της Παναγίας της Τήνου βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, έπειτα από πολλές προσπάθειες και «με την υπόδειξη της Παναγίας στη μοναχή Πελαγία», στην ιστορική Μονή της «Κυράς των Αγγέλων», στο Κεχροβούνι.

Με Βασιλικό Διάταγμα του 1836, καθιερώθηκε ο εορτασμός της Παναγίας στην Τήνο να είναι οκταήμερος και να διαρκεί έως τα «εννιάμερα της Θεοτόκου», στις 23 Αυγούστου, όπου μέσα σε ατμόσφαιρα συγκίνησης, κατάνυξης και σεβασμού, ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια, μπροστά στον επιτάφιο και την εικόνα.

Ο δρόμος που οδηγεί από το λιμάνι στο ναό του Ευαγγελισμού, όπου βρέθηκε η εικόνα, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της άρρηκτης σχέσης του ελληνισμού με την Ορθοδοξία.

Στην Τήνο παράλληλα με την εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οι Έλληνες τιμούν κι αυτούς που χάθηκαν, όταν οι Ιταλοί τορπίλισαν και βούλιαξαν την «Έλλη» μέσα στο λιμάνι του νησιού ανήμερα της Παναγιάς.

Παναγία Σουμελά

Η Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης, αν και η πρώτη ονομασία της θαυματουργής εικόνας ήταν Αθηνιώτισσα.

Την εικόνα της Παναγίας Σουμελά αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Μετά τον θάνατό του τη μετέφερε στην Αθήνα ο μαθητής του Ανανίας και τοποθετήθηκε σε περικαλλή ναό της Θεοτόκου. Έτσι αρχικά ονομάστηκε ως Παναγία η Αθηνιώτισσα.

Στο τέλος του 4ου αιώνα (380-386 μΧ), σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία η Αθηνιώτισσα εμφανίστηκε ως όραμα στους μοναχούς Σωφρόνιο και Βαρνάβα, στη Αθήνα, και τους κάλεσε στην εκκλησία.

Εκεί είδαν την εικόνα να σηκώνεται από το προσκυνητάρι, να βγαίνει από το παράθυρο και να πετάει προς τα ουράνια. Συγχρόνως, άκουσαν την Θεοτόκο να λέει: «Πηγαίνω στην Ανατολή. Προπορεύομαι στο όρος Μελά. Ακολουθήστε με...».

Οι μοναχοί την ακολούθησαν και στο όρος Μελά, στον Πόντο, όπου στάθηκε, κτίστηκε μεγάλος Ναός και Μονή. Έτσι η εικόνα πήρε την ονομασία Σουμελά από τη φράση «στου Μελά».

Το 1922, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, μοναχοί έθαψαν την εικόνα, μαζί με άλλα κειμήλια.

Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης. Η εικόνα επανήλθε στην Αθήνα και παρέμεινε στο Μουσείο έως το 1951. Τότε, το Σωματείο «Παναγία Σουμελά» Θεσσαλονίκης πρότεινε το κτίσιμο ναού στις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά Βέροιας.

Η Παναγία στο Μικρόκαστρο Κοζάνης

Ιδιαίτερος είναι ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο, του δήμου Βοΐου.

Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί προσκυνούν την εικόνα της Παναγίας, που χρονολογείται από το 1603, ενώ εντύπωση προκαλεί η αναβίωση του εθίμου των προσκυνητών καβαλάρηδων από τη Σιάτιστα.

Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών έρχεται από την τουρκοκρατία, όταν αποτελούσε ευκαιρία για τους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.

Παναγία της Εκατονταπυλιανής

Ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται στην Παροικιά, της Πάρου. Για το ναό υπάρχουν δύο ονομασίες: «Καταπολιανή» και «Εκατονταπυλιανή».

Σύμφωνα με την παράδοση, η Κατοπολιανή έχει ενενήντα εννέα φανερές πόρτες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα φανεί και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη.

Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην ίδρυση της Εκατονταπυλιανής. Η πρώτη πληροφορεί ότι, όταν η Αγία Ελένη μητέρα πήγαινε στην Παλαιστίνη για να βρει τον Τίμιο Σταυρό, έφτασε στην Πάρο και προσευχήθηκε σε ένα μικρό ναό που βρίσκονταν στη θέση της Εκατονταπυλιανής.

Κατά την προσευχή της έκανε τάμα ότι αν βρει τον Τίμιο Σταυρό, θα χτίσει στη θέση αυτή έναν μεγάλο ναό.

Η προσευχή της εισακούστηκε. Βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και, πραγματοποιώντας το τάμα της, ανήγειρε τον μεγαλόπρεπο ναό της Εκατονταπυλιανής.

Μία δεύτερη παράδοση αναφέρει ότι το τάμα της Αγίας Ελένης ολοκλήρωσε ο γιος της Άγιος Κωνσταντίνος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, καθώς η ίδια δεν πρόλαβε.

Η Χοζοβιώτισσα της Αμοργού

Στην Αμοργό, πάνω σε έναν γκρεμό 300 μέτρων δεσπόζει το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας που τιμάται στις 15 Αυγούστου.

Κτίστηκε το 1088 μ.Χ. από το βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α' Κομνηνό σύμφωνα με επιγραφή της Ι. Μονής.

Για τον τρόπο άφιξης της εικόνας στην Αμοργό υπάρχουν δύο παραδόσεις: Η πρώτη λεει ότι η εικόνα βρέθηκε μέσα σε μια βάρκα εκεί ακριβώς που είναι κτισμένο το σημερινό μοναστήρι. Λέγεται ότι την εικόνα τοποθέτησε μια ευσεβής κυρία μέσα σε βάρκα από την πόλη Χόζοβα της Παλαιστίνης και την άφησε να ταξιδέψει μόνη της στην θάλασσα, για να γλιτώσει από τα χέρια των εικονομάχων.

Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι τη θαυματουργική εικόνα έφεραν στην Αμοργό μοναχοί από το μοναστήρι του Χοτζεβά της Παλαιστίνης, που βρίσκεται κοντά στην Ιεριχώ, οι οποίοι έφυγαν λόγω των διωγμών από τους εικονομάχους.

Περνώντας από την Κύπρο οι μοναχοί έπεσαν πάνω σε ληστές που βεβήλωσαν, έσχισαν στα δύο και έριξαν στη θάλασσα την εικόνα. Τα δύο τεμάχια ήρθαν με θαυματουργικό τρόπο κάτω από το βράχο της Αμοργού κι ενώθηκαν μόνα τους χωρίς να διακρίνεται τίποτε.

Αλλοι λένε ότι συγκολλήθηκαν από τους μοναχούς που συνέχισαν το ταξίδι τους, έφτασαν στην Αμοργό και έκτισαν το μοναστήρι στον τόπο που τους υπέδειξε η Παναγία. Μάρτυρας για τον τόπο αυτό ήταν η σμίλη, που για αιώνες βρισκόταν σφηνωμένη στο βράχο και έπεσε το 1952.

Η «Οφιούσα» της Κεφαλονιάς

Στη νότια Κεφαλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως. Εκεί από τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα (6 Αυγούστου) εμφανίζονται μέσα και έξω από τον ναό μικρά φίδια. Είναι τα λεγόμενα «φίδια της Παναγίας».

Στη θέση αυτή, λέει η παράδοση, υπήρχε ένα παλιό μοναστήρι της Παναγιάς, μεγάλο και πλούσιο. Όταν το μοναστήρι δέχτηκε επίθεση από πειρατές οι καλόγριες για να μην πέσουν στα χέρια τους παρακάλεσαν την Παναγία να τις κάνει πουλιά, ή φίδια.

Έτσι, σαν φίδια, ιερά πλέον, γυρίζουν κάθε χρόνο στις αρχές του Αυγούστου και όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν. Την παραμονή της Κοιμήσεως «πλημμυρίζουν» τον ναό.

Σύμφωνα με την παράδοση αν κάποια χρονιά τα φίδια δεν παρουσιασθούν, είναι κακό σημάδι. Αυτό συνέβη το 1940 και το 1953, όταν το νησί δοκιμάστηκε από τους σεισμούς.

Παναγία Αγιασώτισσα

Στην ενδοχώρα της Λέσβου, στην Αγιάσο, ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί μία ξεχωριστή εμπειρία για όλους. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα.

Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, περπατούν 25 χιλιόμετρα για να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου διανυκτερεύουν. Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα από τη Λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.

Η Παναγία της Ολύμπου στην Κάρπαθο

Διαφορετικός είναι ο εορτασμός στην Όλυμπο της Καρπάθου. Οι Λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει τη μέρα του Δεκαπενταύγουστου και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό.

Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες.

Ο επιτάφιος της Παναγίας στην Πάτμο

Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, οι μοναχοί τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, έθιμο με βυζαντινές καταβολές. Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.

Κουφονήσια - Με τα καΐκια στην Παναγιά

Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν εκείνοι μεταφέρονται με τα καΐκια τα οποία κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.

Άνδρος - Παναγία Φανερωμένη

Το Κάστρο Φανερωμένης είναι από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία στην περιοχή του Κορθίου, σε ύψωμα κοντά στο χωριό Κοχυλού. Το Δεκαπενταύγουστο γίνεται εδώ μεγάλο πανηγύρι στην Παναγία τη Φανερωμένη, που βρίσκεται μέσα στο Κάστρο.
Newsroom ΔΟΛ

Κυριακή 7 Αυγούστου 2011

Χιροσίμα, η επομένη ημέρα



Το συγκλονιστικό τραγούδι του Zulfu Livaneli που πρωτοτραγουδήθηκε από τη Μαρία Φαραντούρη (στα ελληνικά) και τον ίδιο πριν πολλά χρόνια με στίχους του Nazim Hikmet, σε μια νέα εκδοχή από την Fide Koksal, μια νέα Τουρκάλα τραγουδίστρια, που κάνει καριέρα στη χώρα μας.
Για να θυμόμαστε. Τι κόσμο αφήνουμε στα παιδιά μας!

Σάββατο 6 Αυγούστου 2011

Τα τραγούδια του παραδοσιακού ηπειρώτικου γάμου περί το 1800


Τα τραγούδια του παραδοσιακού Ηπειρωτικού γάμου περί το 1800...

Γράφει ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ* στον ΠΡΩΪΝΟ ΛΟΓΟ της 5ης Αυγ.2011.

Με ιδιαίτερη ικανοποίηση θα παρουσιάσουμε στο αξιότιμο κοινό και τους αναγνώστες της εφημερίδας «Πρωινός Λόγος» τα τραγούδια του παλαιού παραδοσιακού Ηπειρώτικου Γάμου της περιόδου 1800 και νωρίτερα. Η Συλλογή των τραγουδιών αυτών που κάνουμε, οφείλεται κατ’ αρχήν στη μνημειώδη εργασία του Φιλέλληνα Γάλλου συγγραφέα Κλαύδιου Φωριέλ, η πρώτη Συλλογή των Ελληνικών Δημοτικών Τραγουδιών, δημοσίευσε στο Παρίσι κατά τα έτη 1824 - 1825 σε δυο τόμους, καθώς και στα ανέκδοτα Αρχεία αυτού που βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη στο Παρίσι Academie des Inscriptions, (πάνω από 10.000 σελίδες χειρόγραφες).

Τα τραγούδια αυτά καθώς αναφέρει ο συγγραφέας Φωριέλ, του είχαν δοθεί μεταξύ άλλων από τον Ηπειρώτη Χριστόδουλο Κλωνάρη ο οποίος απεκαλείτο κοινώς Ζαγορίτης και διέμενε τότε στο Παρίσι για σπουδές. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι το έργο του Κλαύδιου Φωριέλ είχε τόση σημασία και απήχηση για την κατάρτιση της Ελληνικής Ιστορίας και της Ελληνικής Κοινωνιολογίας, ώστε η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε, μετά θάνατο βέβαια, το χρυσό μετάλλιο, για προσφερθείσες υπηρεσίες και εργασίες.

Χάριτες των τραγουδιών αυτών του Γάμου οφείλονται στη συνέχεια στους μετέπειτα ξένους περιηγητές που είχαν επισκεφτεί αργότερα την Ελλάδα, τον Γερμανό Τhomas King το 1835, τον Ιταλό Νικόλαο Thomaseo το 1842, τον Γάλλο Συγγραφέα Κόμητα de Marcellus το 1851 και άλλοι στη συνέχεια.

Από ελληνικής πλευράς ο κότινος της δάφνης ανήκει κατ’ αρχή στον συγγραφέα Γεώργιο Ευλαμπίου, βιβλίο το οποίο δημοσιεύτηκε όμως στην Πετρούπολη της Ρωσίας το 1843, στον Σωτήριο Ζαμπέλιο στην Κέρκυρα το 1852, στον Ηπειρώτη Συγγραφέα Γεώργιο Χασιώτη στην Αθήνα το 1866, στον Ηπειρώτη Λόγιο από την Πάργα Παναγιώτη Αραβαντινό το 1880, καθώς και σε πολλούς άλλους συγγραφείς μεταγενέστερα, οι οποίοι λίγο ή πολύ επαναλαμβάνουν αλλά και πολλές φορές αλλοιώνουν τα πρωτότυπα λόγια των τραγουδιών.

Τα λόγια όμως αυτών των τραγουδιών του γάμου που γίνονταν με προφορική μετάδοση από γενεά σε γενεά κατά το πέρασμα του χρόνου, αλλοιώθηκαν ως ήταν φυσικό λίγο ή πολύ και πολλοί από αυτούς τους στίχους απαντούνται σε παραλλαγές ή καλύτερα σε συμφυρμό σήμερα μέσα στους στίχους των άλλων Δημοτικών μας Τραγουδιών συγκριτικά με εκείνα τα λόγια που είχαν πρωτοστιχουργηθεί και πρωτοτραγουδηθεί τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα. Επίσης και οι μελωδίες των τραγουδιών αυτών διασώθηκαν, αν όχι στο ακέραιο, τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος αυτών χάρη στην προνοητικότητα και την επαγγελματικότητα διαχρονικά των Οργανοπαιχτών της Ηπείρου. (Βλέπε σχετικό άρθρο μου εφημερίδα «Πρωινός Λόγος» 17 Δεκεμβρίου 2009, με τίτλο Κλαρίνο: Το βασικό όργανο της δημοτικής μας παράδοσης. Η ιστορία του κλαρίνου και οι πρώτοι Ηπειρώτες κλαρινοπαίχτες).

Έτσι, σχετικά μπορούμε να παρουσιάσουμε σήμερα τη μορφή των τραγουδιών αυτών στα λόγια, τουλάχιστον όπως ακριβώς ετραγουδόντο στις πόλεις και κυρίως στα χωριά της Ηπείρου, στην πρώτη τους και αρχική μορφή, όπου το έθιμο και η ιεροτελεστία του γάμου έπαιρνε μια ιδιαίτερη χαρακτηριστική όψη και μια περίλαμπρη πανηγυρική αίγλη.

Την περίοδο αυτή, δηλαδή περί το 1800, τα τραγούδια αυτά ετραγουδούντο με το στόμα, εναλλακτικά, πότε από τους άντρες και πότε από τις γυναίκες, οι οποίες είχαν και το προβάδισμα σ’ αυτό τον τομέα των Νυφιάτικων Τραγουδιών. Μετά την ανακάλυψη όμως του Φωνόγραφου από τον Αμερικανό Θωμά Έντισον περί το 1880 και την ηχογράφηση στη συνέχεια των Ελληνικών Δημοτικών Τραγουδιών σε δίσκους 78 στροφών, που βασικά αρχίζει από το έτος 1910 και μετέπειτα, πολλά από τα τραγούδια αυτά αλλοιώθηκαν αναφορικά με την πρώτη σύνθεσή των, που πολλές φορές οφείλονταν είτε σε συντμήσεις, είτε προσαρμοσμένα στα κοινωνικά έθιμα και συνήθειες της εποχής, είτε στην επινοητικότητα πολλές φορές των οργανοπαιχτών. Για παράδειγμα, όποιος παρευρεθεί σήμερα σε γάμο θα διαπιστώσει ότι, οι οργανοπαίχτες έχουν επινοήσει ξεχωριστά τραγούδια για τους γονείς τόσο της νύφης όσο και του γαμπρού, καθώς και για τα αδέλφια ή κουνιάδια αυτών με τα κάτωθι λόγια:

Ποιος τον κάνει αυτόν τον Γάμο τον τρανό και τον μεγάλο;

Ο πατέρας μου τον κάνει ή η μητέρα μου ή τα αδέλφια μου ή τα κουνιάδια μου τον κάνουν ανάλογα με το ποιος σέρνει πρώτος το χορό για να φιλοδωρήσει πλουσιοπάροχα τους Οργανοπαίχτες. Αυτά όμως είναι πρόσφατες προσθήκες και δεν αποτελούσαν μέρος του αυθεντικού παραδοσιακού ηπειρώτικου γάμου της περιόδου περί το 1800 και νωρίτερα. Αυτά είναι δείγματα εκσυγχρονισμού και εποχής.

Ωστόσο το πρωτότυπο παραμένει πάντοτε ανεξίτηλο από το πέρασμα του χρόνου στην περίπτωση που καθίσταται γνωστό, πράγμα το οποίο προσπαθούμε στο παρόν άρθρο μας να παρουσιάσουμε.

Σε αδρές και γενικές γραμμές ο Ηπειρώτικος παραδοσιακός γάμος ήταν και ο παραδοσιακός γάμος που απαντάτο και στις άλλες γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας, Θεσσαλία, Μακεδονία, Πελοπόννησο, Νησιά κλπ. Ωστόσο στις λεπτομέρειες όμως οι διαφορές ήταν πολλές. Και τούτο το φαινόμενο των διαφορών παρουσιαζότανε όχι μόνο μεταξύ των τεσσάρων Νομών στην Ήπειρο, Ιωαννίνων, Άρτας, Πρέβεζας, Θεσπρωτίας, αλλά οι λεπτομέρειες του πανηγυρισμού του γάμου ήταν διαφορετικές και αισθητές πολλές φορές και μεταξύ των πιο κοντινών χωριών μέσα στο ίδιο Νομό.

Τα 18 αυτά Γαμήλια ή Νυφιάτικα Παραδοσιακά Τραγούδια του παραδοσιακού Ηπειρώτικου γάμου περί το 1800 που θα καταχωρηθούν αμέσως πιο κάτω, προϊόν των πρώτων Συλλογών των Δημοτικών Τραγουδιών που προαναφέραμε, δηλαδή από την αρχή που γίνονταν το προξενιό ή το συνοικέσιο του γάμου μέχρι την οριστική εγκατάσταση της νύφης στο σπίτι της πεθεράς και του γαμπρού, είναι τα κάτωθι:

Τραγούδι σε αρραβωνιασμένο

Σαν κίνησε ο νιούτσικος να πάει ν’ αρραβωνιάσει

ούτε τα ρούχα του έβαλε ούτε ζωνάρι εζώστη

κι η Μάνα του του φώναζε κι η Μάνα του του λέει.

Γύρισε πάρ’ το ρούχο σου ζώσου και το ζουνάρι

και σύρε ν’ αρραβωνιαστείς την ακριβή την Κόρη.

Γύρεψε βόδια στο ζυγό γελάδια στην αγέλη

μούλαις φοράδες κι άλογα κι ασέλλινο πουλάρι.

Εκεί που πάνω Μάνα μου εγώ ν’ αρραβωνιάσω

ούτε για ρούχο με ρωτάν ούτε και για ζουνάρι

εκεί τηράν τα νειάτα μου τηράν την ομορφιά του

κι εγώ τα πλούσια τα προικιά στον νου μου δεν τον έχω

τον έχω για της λυγερής τα μάτια και τα φρύδια.


Όταν πηγαίνει ο γαμπρός στο σπίτι της νύφης

Μου μήνυσεν η λυγερή να πάω ν’ αρραβωνιάσω

πριν κατεβάσει ο ποταμός και τρέξουν τα λαγκάδια.

Εγώ θα πάω να τη βρω κι αν βρέξει και χιονίσει

και κατεβάσει ο ποταμός και σύρουν τα λαγκάδια

στο δαχτυλίδι μου πατώ στον κρίκο του περνάω.


Την παραμονή του γάμου

Τραγουδείται στο σπίτι της νύφης την παραμονή του γάμου, ενώ οι κοπέλες την χτενίζουν και της πλέκουν τα μαλλιά:

Από τα τρίκορφα βουνά

Γεράκι έσυρε λαλιά.

Πάψτε αέρες πάψετε

απόψε κι άλλην μια βραδυά.

Αγώρου γάμος γένεται

Κόρη ξανθή παντρεύεται.


Το Σάββατο όταν κοσκινίζουν τ’ αλεύρια για τα ψωμιά του γάμου

Τρισεύγενη στο γάμο σου στα αρρεβωνίσματά σου

τα χιόνια αλεύρια να γενούν και τα πουλιά ποτήρια

κι η θάλασσα γλυκό κρασί και τα καράβια κούπες

τα κύματα γριβόλογα να ρθουν οι συμπεθέροι


Όταν πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη

Αυτό τ’ αστέρι το λαμπρό που πάει κοντά στην Πούλια

αυτό μου φέγγει κι έρχομαι κόρη μέσ’ στην αυλή σου.

Χτυπώ τη θύρα δυο φορές το παραθύρι πέντε

σήκω ν’ αλλάξεις κόρη μου να βάλεις τ’ άρματά σου

γιατ’ ήρθαν να σε πάρουνε πεζούρα και καβάλα.

Χίλιοι έρχονται καβαλαριά κι άλλοι χίλιοι πεζούρα

ξήντα μουλάρια κουβαλούν σιτάρι για το γάμο.


Ο στολισμός της νύφης

Ντύσου στολίσου λυγερή ντύσου στολίσου κόρη

για να φανείς μπρος στον γαμπρό κήπος και περιβόλι.

Όλα τ’ αηδόνια ζήλεψαν κι επέταξαν κοντά σου

κι όλα λαλούσαν κι έλεγαν χαρά στην ομορφιά σου.

Έχεις μαλλιά τετράξανθα στις πλάτες σου ριμμένα.

Άγγελοι σου τα χτένισαν με τα χρυσά τα χτένια.


Το ξύρισμα του γαμπρού

Φέρτε ξυράφια διαλεχτά μέσα από την Ολλάνδα

να ξουριστούν χρυσά μαλλιά με τέτοια ομορφάδα

Γύρισμα

Σήμερα ο νιος ξυρίζεται

το βράδυ αρραβωνίζεται.

Πόσο σου πρέπει ξύρισμα με γεια σου και χαρά σου

και στα γεντσουρια σου με γιο να χαίρεται η καρδιά σου.


Στον προξενητή

Ποιος ήταν ο προξενητής που νάχει φάει κανέλλα

π’ αντάμωσε χρυσό αετό με τέτοια περιστέρα

Γύρισμα

Ήλιος ήταν Προξενητής

αυγερινός στεφανωτής.

Αξίζεις Κυρ Ποξενητή φλωριά με το καντάρι

π’ αντάμωσες μια τέτοια νια με τέτοιο παλληκάρι.



Την ώρα που εγκαταλείπει η νύφη το πατρικό της σπίτι

Πρώτο τραγούδι:

Σειστήτε όρη και βουνά περβόλια και τα δάση

σήμερα τη Μανούλα της η Νύφη θα τη χάσει.

Μα από χαρά τα δάκρυα κι απ’ τη χαρά τους κλαίουν

κάθε γονιού ν’ αξιώνει ο Θιος παιδιά τους να παντρεύουν.

Κλαίνε απαρηγόρητα και τα πουλιά στα δάση

κλαίει και τούτη η γειτονιά την κόρη που θα χάσει.

Δεύτερο τραγούδι:

Αφήνω γεια στη γειτονιά και γεια σοτυς εδικούς μου

αφήνω και στη μάνα μου τρια υαλιά φαρμάκι

τόνα να πίνει το ταχύ τ’ άλλο το μεσημέρι

το τρίτο το πικρότερο τις πίσημες ημέρες.


Όταν πηγαίνουν τη νύφη καβάλα στο άλογο συνοδεία των μουσικών οργάνων στην εκκλησία για τη στέψη

Νεραντζούλα φουντωμένη πούναι τ’ άνθη σου

πούναι η πρώτη σου ομορφάδα και τα κάλλη σου

φύσηξε βοριάς, αέρας και τα τίναξε

και με τις βροχές ο Νότος τ’ αποχάλασε.

(Παρατήρηση για τους ειδήμονες: Διάφορες πρόσφατες Συλλογές αναφέρουν στη συνέχεια των ανωτέρω στίχων και τους εξής: Κίνησαν τα καράβια τα Ζαγοριανά κίνησε κι ο καλός μου να πάει στην ξενιτειά κλπ. Οι στίχοι αυτοί δεν αποτελούσαν συνέχεια αυτού του τραγουδιού. Αυτούς τους στίχους ο Λόγιος Φωριέλ με τίτλο, ο Μαγευμένος, τους αναφέρει ως αυτόνομο τραγούδι του ιδιωτικού βίου και όχι ως τραγούδι του γάμου).


Πριν μπουν στην εκλησία για τη στέψη

Στα πρόθυρα της Εκκλησιάς σ’ αυτό το Άγιο Βήμα

στέκουν δυο βέργια και κλωνιά σφιχτοπερδικλωμένα

μέσ’ στην κορφή στέκει η ελιά με τα χρυσά τα φύλλα

και πάνω στα ξωκλώναρα αετός μαργαριτάρι

να τα βλογήσει ο παππάς να γίνουνε ζευγάρι.

Δεύτερο τραγούδι

Εκκλησιά μου κουκλωτή κουκλωτή καμαρωτή

μύρια δέχεσαι κεριά τη Μεγάλη Πασχαλιά

δέξου και τα νιόγαμπρα και τα πρωτοστέφανα

βλόγησέ τα χάρισέ τα για ν’ ανθίσουν να καρπίσουν

πέντε γιους και θυγατέρα γρήγορα για ν’ αποχτήσουν.

*

Στην πλατεία του χωριού μετά τα στέφανα στο χορό των νεονύμφων

Πρώτο τραγούδι

Σήμερα είν’ άσπρος ουρανός σήμερα είν’ άσπρη μέρα

σήμερα ανταμωθήκανε αετός και περιστέρα.

Πόσω σας πιάνει ο χορός με γεια σας και χαρά σας

και στα γεντσούρια σας με γιο να χαίρεται η καρδιά σας.

Πόσ’ όμορφη είσαι στο χορό σαν το μαργαριτάρι

σαν τη Μαΐσια τη δροσιά που πέφτει στο χορτάρι.

Όσοι είστε φίλοι και δικοί τώρα να μας χαρείτε

και των παιδιών σας τις χαρές να ζήσετε να ιδείτε.

Με γεια και στο κουμπάρο μας πώβαλε τη φροντίδα

και έβαλε τ’ αντρόγυνο να φέρουν μία γύρα.

Δεύτερο τραγούδι

Εμπάτε αγόρια στο χορό κοράσια στα τραγούδια

να ιδήτε και να μάθετε πως πιάνεται η αγάπη

από τα μάτια πιάνεται στα χείλια κατεβαίνει

κι από τα χείλια χύνεται και στην καρδιά ριζώνει.


Όταν υποδέχεται η πεθερά τη νύφη

Η πεθερά σου σήμερα στους δρόμους καθαρίζει

τους στρώνει με τριαντάφυλλα, με ρόδα τους γεμίζει

τους στρώνει για τη νύφη της να σκύφτει να τα πάρει

κι αφού τα γλυκομυριστεί στον κόρφο να τα βάλει

να τα μαζών’ στον κόρφο της και στο προσκέφαλό της

και να τα δίνει στο γαμπρό να μυριστεί ο καλός της.

Άλλο τραγούδι:

Νύφη μου ξάστερο νερό και ξέλαμπρο φεγγάρι

το ταίρι σου είναι ζηλευτό κι όμορφο παλληκάρι.

Στο σπίτι τα πεθερικά στη γειτονιά οπούρθες

σαν κυπαρίσσι να σταθείς σαν πρίνος να ριζώσεις

και σαν γλυκιά γλυκομηλιά ν’ ανθίσεις να καρπίσεις

υγιούς εννιά ν’ αξιωθείς και μια γλυκομηλίτσα.

Τρίτο τραγούδι:

Έβγα Κυρά και Πεθερά για να δεχτείς την πέρδικα

για να δεχτείς την πέρδικα που περπατεί λεβέντικα.

Γυρίσματα

Για ιδέστε την για ιδέστε την ήλιο φεγγάρι πέστε την.

Για ιδέστε την πως περπατεί σαν άγγελος με το σπαθί

Αυτού που ζύγωσες να μπεις ήλιος, φεγγάρι να φανείς.

Έβγα Κυρά και πεθερά για να δεχτείς την πέρδικα

για να τη βάλεις στο κλουβί σαν το πουλί να κελαϊδεί.


Η τελευταία πράξη των εορτών του γάμου. Μετά την εγκατάσταση της νύφης στο σπίτι του γαμπρού και της πεθεράς, η μετάβαση της νύφης στη βρύση με την βαρέλλα για να μεταφέρει το κρύο νερό

Βρύση μου μαλαματένια και κρυστάλλινο νερό

να φιλούσα την ελιά σου και τον άσπρο σου λαιμό.

Βρύση μου μαλαματένια και κρυστάλλινο νερό

να φιλούσα την ελιά σου και τον άσπρο σου λαιμό.

Βρύση μου μαλαματένια αγαπάς με ως σ’ αγαπώ

να μην τρέχουν σαν τη βρύση τα ματάκια μου τα δυο.

Μια μαλαματένια βρύση θε να βρω να πιω νερό

για να σβήσουνε οι φλόγες που με καίν’ τόσον καιρό.

Βρύση μου μαλαματένια έχω λόγια να σου ειπώ

κύλα το το κρυόνερό σου για να δροσιστώ και γω.

Κλείνουν τα τραγούδια αυτά αναγγέλοντας διά βοής από τον κουμπάρο:

Να μας ζήσουν να μας ζήσουν

και να πολυτεκνοποιήσουν!

Γεια σας συμπεθέροι και όλοι οι φίλοι οι καλοί.

Ευχαριστούμε πολύ που ήρθατε. Και στων παιδιών σας!


Ομοίως, θα πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι στα γαμήλια τραγούδια συμπεριλαμβάνονταν και ο Εθνικός Ύμνος της Γαλλίας η γνωστή Μασσαλιώτιδα του 1789 (βλέπε «Ηπειρωτική Εστία», Οκτώβριος 1963, άρθρο του Δημ. Σαλαμάγκα). Αν και ο Ύμνος αυτός είναι καθαρά ένα επαναστατικό εμβατήριο, χωρίς να εννοούν τα λόγια αυτού του Ύμνου οι Ηπειρώτες Οργανοπαίχτες το έπαιζαν ως τραγούδι του γάμου, ιδιαίτερα στα Γιάννενα. Οι δε Τούρκοι αγράμματοι εντελώς άφηναν να παίζεται από τους Οργανοπαίχτες, διεγείροντας και υποθάλποντας στη χόβολη της σκλαβιάς κατ’ αυτό τον τρόπο το αίσθημα της ελευθερίας που τελικά θα έρθει στις 21 Φεβρουαρίου 1913.

Αναλύοντας δε κανείς τους ανωτέρω στίχους των τραγουδιών του γάμου που εκθέσαμε, δύναται να εξάγει και σημαντικά λαογραφικά αποτελέσματα. Αν και τούτο δεν αποτελεί αντικείμενο του παρόντος άρθρου μας, για παράδειγμα, τα κύρια πρόσωπα πλην των νεονύμφων, ήταν ο προξενητής, ο κουμπάρος καθώς και η καλή ή κακή πεθερά! (Κυρά πεθερά στους στίχους). Η έκφραση, πεζούρα και καβάλα, σημαίνει ότι τα μέσα διακίνησης αλλά και κοινωνικής επίδειξης ήταν τα άλογα.

Οι εκφράσεις, τα χιόνια αλεύρια να γινούν, καθώς και ξήντα μουλάρια, κουβαλούν σιτάρι διά το γάμο, υποδηλώνουν ότι ένα από τα κύρια φαγητά του γάμου, ίσως αυτό να φαίνεται απίστευτο σήμερα, ήταν το σκέτο ψωμί. Τούτο δεν πρέπει να μας εκπλήσσει γιατί σε μια κατεχόμενη χώρα τότε τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα που τα μισά ή και περισσότερα από τα οικογενειακά εισοδήματα παγαίνανε ως χαράτσι δηλαδή ως φόροι στις οθωμανικές Αρχές, οι κάτοικοι της τότε γενέτειρας γης μας υπέφεραν πολύ από ασιτία και από στέρηση τροφών. Ο δε γάμος ο οποίος διαρκούσε αρκετές ημέρες, αποτελούσε ένα πόλο έλξης για χαρά και διασκέδαση, αλλά και για να φάει κανείς ως προσκαλεσμένος στο γάμο. Τέλος ο θεσμός του δαχτυλιδιού ή της βέρας, εκφράσεις που αναφέρονται στους στίχους, ήταν φαινόμενο ήδη γνωστό από πολύ παλιά χρόνια.

Στους στίχους γίνεται επίσης λόγος για την ανδρική ενδυμασία. Το ζουνάρι απαραίτητο στοιχείο καλής εμφάνισης και ανδρικής λεβεντιάς. Αλλά και περί προίκας μας αναφέρουν τα τραγούδια. Μεταξύ άλλων τα βόδια έπαιζαν κυρίαρχο ρόλο. Πράγμα που συμπίπτει μ’ εκείνο που έλεγε σαν ρητό ο Αρχαίος Έλληνας Ποιητής Ησίοδος του 8ου αιώνα π.Χ. μέσα στο βιβλίο του «Έργα και Ημέραι», στίχος 405, ότι για να είναι ευτυχής ένας άντρας του χρειάζεται «μια καλή γυναίκα, ένα ζευγάρι βόδια κι ένα σπίτι» ήτοι «οίκον μεν πρώτιστα γυναίκα τε, βουν τ’ αροτήρα».

Ο κ. Γρηγόρης Καλογερόπουλος κατάγεται από τη Σκλίβανη, είναι Συγγραφέας, Δρ. του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και ζει μόνιμα στο Παρίσι. Απόφοιτος παλαιότερα της Δημόσιας Εμπορικής Σχολής Ηπείρου στα Γιάννενα.

Τετάρτη 3 Αυγούστου 2011

Δευτέρα 1 Αυγούστου 2011

Ενθουσιώδης υποδοχή για τον πρωθυπουργό στην Άρτα

Μέγα πλήθος και μέγα πάθος, όπως έλεγε ο παππούς του.

(Φωτογραφία από την Καθημερινή της 31ης Ιουλίου 2011)