Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2016

Η μέθοδος Β.Α.Ν.

Η Μέθοδος ΒΑΝ είναι πειραματική ερευνητική μέθοδος για την πρόγνωση σεισμών που προτάθηκε το 1981. Η πρόβλεψη των σεισμών σύμφωνα με τη μέθοδο ΒΑΝ βασίζεται κυρίως στην ανίχνευση των σεισμικών ηλεκτρικών σημάτων (SES, Seismic Electric Signals). Στα πλαίσια της έρευνας αυτής εισήχθη το 2001 και η έννοια του «φυσικού χρόνου».

Η ομάδα ΒΑΝ
Το όνομα ΒΑΝ είναι ακρωνύμιο που σχηματίζεται από τα αρχικά των ονομάτων των τριών Ελλήνων επιστημόνων Παναγιώτης Βαρώτσος, Καίσαρ Αλεξόπουλος και Κωνσταντίνος Νομικός.
Σήμερα η ομάδα ΒΑΝ εδρεύει στο Ινστιτούτο Φυσικής του Στερεού Φλοιού της Γης (Solid Earth Physics Institute - S.E.P.I.) που στεγάζεται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ενεργό επιστημονικό προσωπικό του Ινστιτούτου σήμερα είναι ο καθηγητής Παναγιώτης Βαρώτσος, ο αναπληρωτής καθηγητής Νικόλαος Σαρλής, ο επίκουρος καθηγητής Ευθύμιος Σκορδάς και η δρ. Μαίρη Λαζαρίδου.
Από την ευρύτερη ελληνική σεισμολογική κοινότητα η ομάδα ΒΑΝ συνεργάζεται με τον καθηγητή Άκη Τσελέντη του Πανεπιστημίου Πατρών και τον ερευνητή Γεράσιμο Χουλιάρα του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Σεισμικά ηλεκτρικά σήματα
Τα σεισμικά ηλεκτρικά σήματα (SES) εμφανίζονται κατά την μηχανική καταπόνηση των πετρωμάτων στην περιοχή ενός τεκτονικού ρήγματος που προηγείται της θραύσεως και επομένως της εκπομπής σεισμικών κυμάτων.
Η παραγωγή τους οφείλεται είτε στην πιεζοηλεκτρική συμπεριφορά πολλών ορυκτών, όπως π.χ. του χαλαζία ή στη μετανάστευση ατελειών του κρυσταλλικού πλέγματος. Έχουν προταθεί τέσσερις υποθέσεις (μοντέλα) για την ερμηνεία παραγωγής SES με τον δεύτερο μηχανισμό.
Το μοντέλο που προτάθηκε από τους Βαρώτσο και Αλεξόπουλο για την παραγωγή των SES έχει ως εξής.
 Πριν από έναν σεισμό, η τάση (stress) στη μελλοντική εστιακή περιοχή αυξάνεται σταδιακά. Όταν η τάση αυτή φθάσει σε μια κρίσιμη τιμή, τα ηλεκτρικά δίπολα που υπήρχαν στην περιοχή αυτή λόγω ατελειών του κρυσταλλικού πλέγματος και είχαν αρχικά τυχαίο προσανατολισμό, αποκτούν όλα μαζί τον ίδιο προσανατολισμό με συνέπεια η ηλεκτρική πόλωση στην περιοχή να αυξάνεται σημαντικά και έτσι να εκπέμπεται ένα παροδικό (transient) ηλεκτρικό σήμα, που είναι το SES.
Η εκπομπή SES δηλαδή σηματοδοτεί ότι το σύστημα εισέρχεται σε κρίσιμη φάση.
Το πλάτος των SES σχετίζεται άμεσα με το μέγεθος του επικείμενου σεισμού και συγκεκριμένα ο λογάριθμος του πλάτους των SES αυξάνεται γραμμικά με το μέγεθος του επικείμενου σεισμού. Ο συσχετισμός αυτός επιβεβαιώνεται με την αυτοομοιότητα των SES και του σεισμού που ως δομές φράκταλ περιγράφονται με τον ίδιο νόμο δύναμης ως κρίσιμα φαινόμενα με όρους αλλαγής φάσεων δευτέρου είδους.
Τα σεισμικά ηλεκτρικά σήματα διαδίδονται με μικρή εξασθένηση κατά μήκος τεκτονικών ρηγμάτων, λόγω της αυξημένης ηλεκτρικής αγωγιμότητας που κατά πάσα πιθανότητα προκαλεί η διείσδυση νερού σε αυτά και ίσως λόγω μηχανισμών που σχετίζονται με τον ιοντικό χαρακτήρα των πετρωμάτων

Πρόγνωση Σεισμών με τη μέθοδο ΒΑΝ
Τα σεισμικά ηλεκτρικά σήματα ανιχνεύονται από σταθμούς οι οποίοι αποτελούνται από ηλεκτρόδια βυθισμένα στη Γη, ενισχυτές και φίλτρα, μεταδίδονται τηλεμετρικά μέσω τηλεφωνικών γραμμών και καταγράφονται στην έδρα της ομάδας ΒΑΝ, στη Γλυφάδα Αττικής.
Σήμερα η ομάδα ΒΑΝ είναι σε θέση να συντηρεί μόνο 9 τέτοιους σταθμούς διεσπαρμένους στην ελληνική επικράτεια, έναντι 17 που διέθετε ως το 1989.
Οι σταθμοί ΒΑΝ παρουσιάζουν αξιοσημείωτη χωρική επιλεκτικότητα, π.χ. ο σταθμός IOA των Ιωαννίνων αποκρίνεται σε σεισμικά ηλεκτρικά σήματα που προέρχονται από την περιοχή της δυτικής Πελοποννήσου και του νότιου Ιονίου.
Με γνώση της έντασης των ηλεκτρικών σημάτων και κυρίως της επιλεκτικότητας των σταθμών μπορεί να εκτιμηθεί η περιοχή, ο χρόνος και το μέγεθος ενός επερχόμενου σεισμού.
Για διαχωρισμό των SES από τις πάσης φύσεως ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές σε κάθε σταθμό ΒΑΝ υπάρχουν τουλάχιστον δυο δίπολα (ζεύγη ηλεκτροδίων) μεγάλου μήκους (λίγων km) κάθετα μεταξύ τους και επιπλέον μερικά δίπολα μικρού μήκους (δεκάδων ή εκατοντάδων μέτρων). Για να γίνει δεκτό ως SES, ένα ηλεκτρικό σήμα πρέπει να έχει περίπου την ίδια αναλογία μεταβολής της διαφοράς δυναμικού (ΔV) μεταξύ των δύο ηλεκτροδίων προς το μήκος του διπόλου (L) σε όλα τα δίπολα του ίδιου προσανατολισμού, ασχέτως του μήκους τους. Σήματα των οποίων ο λόγος ΔV/L είναι σημαντικά διαφορετικός ανάμεσα σε δίπολα διαφορετικού μήκους και του ίδιου προσανατολισμού, απορρίπτονται.
Πριν από μεγάλους σεισμούς καταγράφονται πολλά SES μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα (από μερικές ώρες ως μερικές ημέρες), φαινόμενο που ονομάζεται «SES activity».
Το χρονικό διάστημα που παρεμβάλλεται μεταξύ της SES activity και του επικείμενου σεισμού μπορεί να είναι από λίγες εβδομάδες ως μερικούς μήνες.
Το 2001 η ομάδα ΒΑΝ προκειμένου να προσδιορίσει ακριβέστερα το παράθυρο χρόνου μέσα στο οποίο γίνεται ο επικείμενος σεισμός εισήγαγε μια νέα έννοια του χρόνου που ονομάζεται «φυσικός χρόνος» (natural time).
Επιπρόσθετα η ανάλυση στο πεδίο του φυσικού χρόνου εκτιμάται ότι βοηθά στον εντοπισμό των SES ακόμη και σε πολύ υψηλά επίπεδα θορύβου όπου υπάρχει μεγάλη απώλεια πληροφορίας στις καταγραφές
Η μέθοδος ΒΑΝ έχει υιοθετηθεί επίσης για την μελέτη σεισμών και σεισμικών φαινομένων στην Ιαπωνία.
Επιπρόσθετα έχει μελετηθεί το μαγνητικό πεδίο που ακολουθεί το αντίστοιχο ηλεκτρικό των SES.
Το μαγνητικό πεδίο είναι πολύ διεισδυτικό και μπορεί να ανιχνευθεί σήμα πέραν των χώρων επιλεκτικότητας των SES. Εκτιμάται ότι η παρακολούθηση των μαγνητικών διαταραχών δίνει προσεισμικό σήμα για υποθαλάσσιους σεισμούς.
H διαφορά χρόνου με την οποία καταγράφονται τα δύο σήματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον υπολογισμό της απόστασης του σταθμού μέτρησης από το επίκεντρο.
………………………………………….

Κριτική στη μέθοδο ΒΑΝ
Η μέθοδος ΒΑΝ αντιμετωπίσθηκε σχεδόν εξ αρχής επικριτικά από τους Έλληνες σεισμολόγους. Οι σχετικές συζητήσεις ήταν έντονες και απασχόλησαν κατά καιρούς τα ΜΜΕ. Ιδιαίτερα αρνητικές απόψεις εκφράσθηκαν από τους Γ. Παπαζάχο, Ι. Δρακόπουλο και Γ. Σταυρακάκη. Αντίθετα ο Α. Τσελέντης αποδέχεται τα ευρήματα της ομάδας ΒΑΝ.
Σε όσες από τις επικρίσεις εκφράσθηκαν μέσα από επιστημονικά περιοδικά η ομάδα ΒΑΝ δημοσίευσε σχετικές απαντήσεις.
Η αξιοπιστία, ακρίβεια και χρησιμότητα της μεθόδου ΒΑΝ έγιναν αντικείμενο έντονων επιστημονικών συζητήσεων από τα μέλη της διεθνούς σεισμολογικής κοινότητας στα μέσα της δεκαετίας 1990. Σχετικά οργανώθηκε διεθνές συνέδριο με τίτλο «A Critical Review of VAN» από την Royal Society του Λονδίνου (11-12 Μαΐου 1995) στο οποίο οι διάφορες απόψεις συνοψίστηκαν στα πρακτικά του συνεδρίου, που κυκλοφόρησαν σε βιβλίο από τον Πρόεδρο του συνεδρίου Sir James Lighthill, από τον διεθνή εκδοτικό οίκο «World Scientific».
 Έντονα αρνητική θέση εντός του συνεδρίου έλαβαν ο R. J. Geller, ο οποίος πιστεύει ότι η πρόγνωση των σεισμών είναι εγγενώς αδύνατη, και ο M. Wyss.
 Αντίθετα, οι στατιστικές αναλύσεις που δημοσίευσαν οι Park, Stauss και Aceves καθώς και ο K. Hamada δείχνουν ότι οι προβλέψεις της ομάδας ΒΑΝ μπορούν να συσχετισθούν θετικά με συγκεκριμένους σεισμούς.
Οι παραπάνω κριτικές δημοσιεύτηκαν πριν το 2001, έτος στο οποίο η ομάδα ΒΑΝ εισήγαγε την έννοια του φυσικού χρόνου. Έκτοτε δεν έχει δημοσιευθεί σχετική κριτική.

Φυσικός χρόνος
Η ανάλυση στον φυσικό χρόνο αποδεικνύεται ότι εξάγει τη μέγιστη δυνατή πληροφορία από μία χρονοσειρά (σειρά γεγονότων).
……………………………………………………………….
Αποτελέσματα
Με τη μέθοδο αυτή η ομάδα ΒΑΝ έχει προβέψει επιτυχώς τους 25 από τους 28 σημαντικότερους σεισμούς που συνέβησαν από το 2001 ως και το 2010 στην Ελλάδα, στην περιοχή που περιλαμβάνεται στις συντεταγμένες 36° ως 41° γεωγραφικό πλάτος και 19° ως 27° γεωγραφικό μήκος.
Μεταξύ των σεισμών αυτών συμπεριλαμβάνεται και ο σεισμός μεγέθους (Mw) 6,9 που σημειώθηκε κοντά στη Μεθώνη στις 14 Φεβρουαρίου 2008 που είναι ο ισχυρότερος σεισμός που συνέβη στον ελληνικό χώρο μετά το 1983 (καθ' όλη τη διάρκεια λειτουργίας του τηλεμετρικού δικτύου ΒΑΝ).
……………………………………………………………………….
Περισσότερα - Αναλυτικά στη ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ 



Η περιοχή του επίκεντρο του σεισμού 5,3 R της 15ης Οκτωβρίου 2016 (βράδυ Σαββάτου προς Κυριακή) 
Σύμφωνα με την αυτόματη λύση του Σεισμολογικού Εργαστηρίου του Παν. Αθηνών το επίκεντρο ήταν στο λοφίσκο  δυτικά του χωριού Βροντισμένη. 

Η ευρύτερη περιοχή στους ανατολικούς πρόποδες του όρους Κασιδιάρη με τις δεκάδες σεισμούς που ακολούθησαν (σύμφωνα με πρόχειρη λύση του Σεισμολογικού Εργαστηρίου του Παν. Αθηνών 




--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σύμφωνα με το Γεωδ Ινστιτούτο του Αστερ. Αθηνών ο σεισμός των 5,3 Ρίχτερ που έγινε στις 15 Οκτ 2016  και τοπική ώρα 23.15 είχε εστία σε απόσταση 13 βορειοδυτικά των Ιωαννίνων (βόρεια του χωριού Πρωτόπαπα) , με εστιακό βάθος στα 16,9 km.
Region:  13 Km NW from Ioannina
Magnitude:  ML 5.3
Origin Time:  16/10/15   20:14:49   (GMT)
Longitude:   20.6882
Latitude:  39.7878
Focal Depth:  16.9 Km


-------------------------------------------------------------------------------------

Τις πρώτες μέρες μετά το σεισμό διατυπώθηκαν απόψεις διαφορετικές μεταξύ τους.
Προβληματισμένοι και ιδιαίτερα επιφυλακτικοί είναι οι σεισμολόγοι για την εξέλιξη της σεισμικής δραστηριότητας στα Γιάννενα και περιμένουν να περάσει και η σημερινή κρίσιμη μέρα -Τρίτη- ώστε να είναι σε θέση να βγάλουν με μεγαλύτερη σιγουριά κάποια σημαντικά συμπεράσματα, ενώ συνιστούν ψυχραιμία στον κόσμο.

Η σχετικά ασυνήθιστη για την περιοχή υψηλή σεισμική δραστηριότητα, που ξεκίνησε με τη σεισμική δόνηση των 5,3 Ρίχτερ με επίκεντρο την περιοχή του Καλπακίου, λίγο πριν από τα μεσάνυχτα του Σαββάτου προς την Κυριακή, και συνεχίστηκε με μια έντονη σεισμική ακολουθία με μεγάλες σε αριθμό και μέγεθος σεισμικές δονήσεις, σε μια περιοχή η οποία δεν έχει ιστορικό σεισμικότητας κατά τον 20ό αιώνα, κάνει σχεδόν όλους τους Ελληνες σεισμολόγους να παρακολουθούν το φαινόμενο με αρκετή ανησυχία και προβληματισμό. Ετσι αποφεύγουν να είναι… καθησυχαστικοί, συνιστώντας τη λήψη και τήρηση μιας σειράς προληπτικών μέτρων, μέχρι να περάσουν κάποια κρίσιμα 24ωρα.

Οπως είπε στο «Εθνος» ο καθηγητής Σεισμολογίας του ΑΠΘ Μανόλης Σκορδίλης, ο οποίος παρακολουθεί συνεχώς την εξέλιξη της σεισμικής δραστηριότητας από τον Σεισμολογικό Σταθμό του ΑΠΘ, το ρήγμα που έδωσε τον σεισμό εστιακού βάθους περί τα 10 χιλιόμετρα έχει μήκος περίπου 15 χιλιόμετρα και κατεύθυνση βορειοδυτική-νοτιοανατολική και φτάνει νότια σε μια απόσταση περίπου 10 χιλιομέτρων από την πόλη των Ιωαννίνων.

Μετασεισμοί

Ο χώρος που διεγέρθηκε και συνεχίζει με μια έντονη μετασεισμική δραστηριότητα είναι αρκετά μεγάλος, έχει δώσει ήδη δεκάδες μετασεισμούς πάνω από 4 Ρίχτερ, με μεγαλύτερο έναν μετασεισμό των 4,8 Ρίχτερ. Το γεγονός ότι το 1898 η περιοχή είχε δώσει έναν σεισμό μεγέθους 6,3 Ρίχτερ, το μέγεθος του σημερινού ρήγματος που έδωσε τον σεισμό του Σαββάτου, η σεισμική διέγερση μιας σχετικά μεγάλης περιοχής και η έντονη σεισμική ακολουθία κάνουν τους σεισμολόγους να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί, αφού όπως επισημαίνεται «ένα τέτοιου μεγέθους ρήγμα θα μπορούσε θεωρητικά να δώσει και έναν μεγαλύτερο σεισμό από τα 5,3 Ρίχτερ».

Οι ώρες και τα 24ωρα που περνούν είναι ιδιαίτερα κρίσιμα για την αποτίμηση του φαινομένου και την εξαγωγή πιο ασφαλών συμπερασμάτων, όπως τονίζουν οι σεισμολόγοι. Η έντονη σεισμική δραστηριότητα έχει προκαλέσει την ανησυχία των κατοίκων τόσο της πόλης όσο και του Νομού Ιωαννίνων, καθώς και των γειτονικών περιοχών μέχρι και τη νότια Αλβανία, όπου καταγράφηκε και πτώση δύο σπιτιών στο Τεπελένι. Οι κάτοικοι των Ιωαννίνων μέσα σε ένα όργιο φημών, για επικείμενο μεγάλο σεισμό, ξενύχτησαν στους δρόμους και στις πλατείες τη νύχτα του Σαββάτου προς Κυριακή, ενώ πολλοί ήταν και εκείνοι που έμειναν έξω από τα σπίτια τους και τη νύχτα που πέρασε – χθες το απόγευμα είχαν να αντιμετωπίσουν και τις δύσκολες συνθήκες που δημιούργησε μια δυνατή βροχόπτωση, αναγκάζοντας πολλούς να αναζητήσουν καταφύγιο στα σπίτια τους.

Ωστόσο στην πόλη και στον Νομό Ιωαννίνων δεν έχουν καταγραφεί σημαντικές ζημιές και αυτές είναι κυρίως ρωγμές και πτώσεις σοβάδων σε κάποια σπίτια στην περιοχή Καλπακίου και κατολισθήσεις σε δρόμους. Το παλιό μοναστήρι στους Αστραγγέλους του Ζαγορίου, καθώς και η ιερατική σχολή Βελλάς ?αίθουσες και το παρεκκλήσι έχουν υποστεί ζημιές. Η τελευταία που βρίσκεται κοντά στο επίκεντρο των δονήσεων έχει υποστεί ζημιές σε αρκετά σημεία του κτιριακού συγκροτήματος τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, καθώς και στην εκκλησία, το μέγεθος των οποίων δεν μπορεί να εκτιμηθεί προς το παρόν. Ο δρόμος ανάμεσα στα χωριά Δημόκορη και Λάβδανη, λίγο πριν από την είσοδο στο δεύτερο χωριό του Πωγωνίου, έχει κλείσει εξαιτίας κατολισθήσεων που προκλήθηκαν από τον σεισμό.

Το ρήγμα του 19ου αιώνα τρομάζει τους σεισμολόγους

Χθες συνεδρίασε στα Γιάννενα το αρμόδιο συντονιστικό όργανο παρουσία του προέδρου του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας καθηγητή Ευθύμιου Λέκκα και εκπροσώπων όλων των Αρχών, και αφού προηγουμένως οι συμμετέχοντες είχαν επισκεφθεί και είχαν πραγματοποιήσει αυτοψία στην περιοχή του επίκεντρου του σεισμού, στο Καλπάκι. Το μέλη του συντονιστικού είχαν διάσκεψη με γνωστούς σεισμολόγους της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας και θα συνεδριάσουν και πάλι σήμερα προκειμένου να προχωρήσουν σε νέα εκτίμηση της κατάστασης. Οπως αναφέρθηκε στη συνεδρίαση, οι σεισμικές δονήσεις είναι τεκτονικές και η κατεύθυνση του ρήγματος είναι βορειοδυτική-νοτιοανατολική.

Ιδιαίτερα επιφυλακτικός, όπως και οι περισσότεροι συνάδελφοί του, ο καθηγητής και διευθυντής του Τομέα Γεωφυσικής του ΑΠΘ, Κωνσταντίνος Παπαζάχος, δήλωσε ότι «σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να είμαστε καθησυχαστικοί ότι πρόκειται για τον κύριο σεισμό», προσθέτοντας ότι «λόγω του ιστορικού που έχει η περιοχή και του χώρου που έχει διεγερθεί, αλλά και του μεγέθους και του αριθμού των ισχυρών σεισμικών δονήσεων που καταγράφονται, δεν μπορούμε να είμαστε καθησυχαστικοί και οι αρμόδιες Αρχές και η τοπική κοινωνία οφείλουν να κινηθούν με βάση το χειρότερο σενάριο, ότι δεν ήταν ο κύριος σεισμός».

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

Από τον Ευθύμιο Λέκκα
Πρόεδρο του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας

Πάνω από 200 οι δονήσεις σε 15 ώρες
«Παρατηρείται μια ιδιαίτερα έντονη σεισμική ακολουθία, καθώς μέσα στις πρώτες 15 ώρες από τον σεισμό των 5,4 Ρίχτερ που σημειώθηκε στις 23.14 του Σαββάτου καταγράφηκαν πάνω από 200 σεισμικές δονήσεις.
Το φαινόμενο παρακολουθείται από όλα τα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας, αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να πούμε από τώρα τι εξέλιξη θα έχει. Δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι ήταν ο κύριος σεισμός. Ωστόσο όσο περνάνε οι ώρες και όσο αδειάζει η ενέργεια από το υπέδαφος απομακρύνεται η πιθανότητα να έχουμε και πάλι κάποιο μεγάλο σεισμό.

Παρά το γεγονός ότι ο αρχικός σεισμός ήταν ισχυρός και η μετασεισμική δραστηριότητα πλούσια, τα κτίρια στην ευρύτερη περιοχή συμπεριφέρθηκαν πολύ θετικά καθώς παρατηρήθηκαν μόνο κάποιες ελάχιστες ζημιές σε παλιά κτίρια, τα οποία δεν είχαν αντισεισμικό σχεδιασμό.
Βρισκόμαστε σε συνεχή επαφή με την Περιφέρεια Ηπείρου και όλους τους αρμόδιους φορείς, υπάρχει ενημέρωση προς τους κατοίκους και έχουν δοθεί ήδη οδηγίες».

Από τον Γεράσιμο Παπαδόπουλο
Διευθυντή Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών
Οι κάτοικοι πρέπει να έχουν υπομονή
«Καταγράφεται μια πλούσια μετασεισμική ακολουθία καθώς έχουμε πολλούς σεισμούς με μεγάλο φάσμα μεγεθών. Είναι μια σημαντική ένδειξη ότι η εξέλιξη είναι ομαλή. Είναι όμως πολύ νωρίς για να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι ο σεισμός του Σαββάτου ήταν ο κύριος, αν και τα μέχρι στιγμής δεδομένα οδηγούν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Το επίκεντρο του σεισμού βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτό που έδωσε στις 13 Οκτωβρίου του 1969 σεισμό εντάσεως 5,8 της κλίμακας Ρίχτερ, ο οποίος είχε προκαλέσει ζημιές σε σπίτια. Πιθανότατα να πρόκειται για το ίδιο ρήγμα, καθώς οι δύο εστίες βρίσκονται πολύ κοντά.
Επειδή το εστιακό βάθος της δόνησης ήταν μικρό αλλά και τα επίκεντρα των σεισμών βρίσκονται κοντά στα Γιάννενα και τα γύρω χωριά, ακόμη και μετασεισμοί με μικρή ένταση θα γίνονται αισθητοί. Οι κάτοικοι θα πρέπει να οπλιστούν με υπομονή καθώς θα σημειώνονται αρκετοί μετασεισμοί για πολλές ημέρες, ενώ εάν παρατηρήσουν ρωγμές στα σπίτια ή στους χώρους εργασίας τους θα πρέπει να ειδοποιήσουν άμεσα τις αρμόδιες Αρχές».

Με τον όρο ρήγμα (αγγλ. fault) ονομάζεται στη γεωλογία η διακοπή της συνέχειας μιας ομάδας στρωμάτων πετρωμάτων του στερεού φλοιού της Γης, η οποία συμβαίνει κατά επίπεδη επιφάνεια και σε μεγάλη έκταση. Ετυμολογικά ο όρος παράγεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα ρήγνυμι, που σημαίνει «ραγίζω», «σπάζω», «θραύω», «διασπώ».
Τα ρήγματα οφείλονται κατά κύριο λόγο στις ορογενετικές δυνάμεις που αναπτύσσονται κατά την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών. Όταν, λόγω των κινήσεων αυτών, οι τάσεις που αναπτύσσονται σε ένα (ή περισσότερα) στρώμα υπερβούν το όριο θραύσης του, τότε το πέτρωμα διαρρηγνύεται και αρχίζει σχετική κίνηση μεταξύ των δύο εκατέρωθεν τμημάτων.
Συνήθως τα ρήγματα εμφανίζονται πολλαπλά σε μια περιοχή, οπότε και γίνεται λόγος για «πεδίο ρηγμάτων» ή «ζώνη ρηγμάτων», ορισμένες φορές παράλληλα, άλλες τεμνόμενα κατά ορθή ή και οξεία γωνία, πάντοτε όμως κάθετα προς τη διεύθυνση της δύναμης που τα προκαλεί.
Τα δύο τμήματα εκατέρωθεν του επιπέδου του ρήγματος ονομάζονται σκέλη ή πτέρυγες του ρήγματος. Η επιφάνεια που προκύπτει από τις σχετικές μετακινήσεις των δύο σκελών ονομάζεται κάτοπτρο του ρήγματος. Στο κάτοπτρο του ρήγματος και υπό την προϋπόθεση ότι αυτό δεν έχει υποστεί έντονη διάβρωση, παρατηρούνται σχεδόν πάντα οι γραμμές ολίσθησης, οι οποίες αποτυπώνουν την κίνηση των σκελών στη ρηξιγενή επιφάνεια. Σχηματίζονται από την τριβή σκληρών υλικών (κόκκων χαλαζία, κροκαλών κ.ά), τα οποία λόγω της αντίθετης κίνησης των δυο σκελών εκατέρωθεν του ρήγματος, σύρθηκαν πάνω στη ρηξιγενή επιφάνεια. Όπως είναι φυσικό, στο επίπεδο του ρήγματος τα πετρώματα θρυμματίζονται δημιουργώντας μια ζώνη από θραύσματα, η οποία ονομάζεται ζώνη μυλωνίτη ή μυλωνιτική ζώνη.

Τις περισσότερες φορές το ρήγμα συνοδεύεται από μετάπτωση, δηλαδή άνοδο ή κάθοδο του ενός σκέλους ως προς το άλλο. Η σχετική υψομετρική διαφορά μεταξύ των δύο σκελών ονομάζεται άλμα του ρήγματος.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ρήγματος είναι, επίσης, η έκτασή του. Ορισμένες φορές το ρήγμα μπορεί να καταλαμβάνει τεράστια έκταση, όπως το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα (San Andreas fault), στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, το οποίο εκτείνεται σε μήκος περίπου 1.300 χιλιομέτρων φθάνοντας μέχρι την επιφάνεια. Δεν είναι, όμως, απαραίτητο ένα ρήγμα να φθάνει μέχρι την επιφάνεια της Γης.
Όπως είναι φυσικό, η ρήξη των πετρωμάτων και η συνακόλουθη μετάπτωση απελευθερώνουν τη συσσωρευμένη ενέργεια, η οποία εκδηλώνεται ως σεισμός. Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για σεισμογόνο ρήγμα.





Αναάστροφο ρήγμα - εφίππευση

-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Ο Παν. Βαρώτσος στο Epirus-tv-news
Έντονη είναι η ανησυχία στους κατοίκους της περιοχής για τον σεισμό του Σαββάτου αλλά και τις εκατοντάδες μετασεισμικές δονήσεις μικρότερης φυσικά έντασης, που όμως συνεχίζονται. 
Θεωρήσαμε  λοιπόν σκόπιμο να απευθυνθούμε στον καθηγητή Παναγιώτη Βαρώτσο, ιδρυτή μαζί με τους Αλεξόπουλο και Νομικό του συστήματος πρόβλεψης σεισμών ΒΑΝ, ένα σύστημα που έχει σταθμό και στο Πέραμα Ιωαννίνων.
Ο κ. Βαρώτσος ήταν εξαιρετικά φειδωλός στις δηλώσεις του και μας ζήτησε να μεταφέρουμε επακριβώς τα όσα είπε.

''  Παρακολουθούμε με την ερευνητική μου ομάδα  με πάρα πολύ μεγάλη προσοχή το φαινόμενο στα Γιάννινα. Αυτή τη στιγμή δεν θέλω να πω περισσότερα.
Στις 11 Νοεμβρίου θα μιλήσω τόσο για τον συγκεκριμένο σεισμό ,όσο και για τις καταγραφές του σταθμού ΒΑΝ στο Πέραμα, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Εκεί θα μιλήσω για όλα''.


Ο καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών μας αποκάλυψε επίσης πως ο σταθμός ΒΑΝ στην περιοχή μας ήταν εκτός λειτουργίας το δεύτερο 15νθήμερο του Σεπτεμβρίου λόγω κεραυνού και άρχισε ξανά τη λειτουργία του στις αρχές Οκτωβρίου.




Παρασκευή 21 Οκτωβρίου 2016

Θυμούνται τον σεισμό της 1ης Μάη του 1967 στα Τζουμέρκα



Από την ιστοσελίδα του ΟΑΣΠ
Στις 1 Μαΐου του 1967 ισχυρός σεισμός (Μ=6,4) έπληξε τους νομούς Άρτας και Ιωαννίνων. 9 άνθρωποι σκοτώθηκαν 
και 56 τραυματίστηκαν. 
10790 κτίρια υπέστησαν βλάβες (τα 940 καταστράφηκαν).
Οι μεγαλύτερες εντάσεις στο νομό Άρτας παρατηρήθηκαν στα χωριά: Δροσοπηγή (ΙΧ), Μελισσουργούς (VIII+), Θεοδώριανα, Αθαμάνιο και Τετράκωμο (VIII) 
ενώ στο νομό Ιωαννίνων στα χωριά: Περιστέρι (VIII), Μέτσοβο, Βαθύπεδο (VII+). 

Προσεισμός (Μ=4,0) εκδηλώθηκε στις 25 Μαρτίου.
Μετά τον κύριο σεισμό ακολούθησαν πολλοί μετασεισμοί ο μεγαλύτερος των οποίων (Μ=5,3) έγινε την ίδια ημέρα με τον κύριο σεισμό.

Πηγές :
«Οι σεισμοί της Ελλάδας», των Παπαζάχου Β. & Παπαζάχου Κ. (1989)
«Atlas of isoseismal maps for strong shallow earthquakes in Greece and surrounding area (426BC - 1995)», Papazachos B.C., Papaioannou Ch. A., Papazachos C.B., Savvaidis A.S. (1997)
«Οι σεισμοί της Ελλάδας», των Παπαζάχου Β. & Παπαζάχου Κ. (2003)

………………………
Γράφει ο Κωνσταντίνος Κωστούλας στον Πρωινό Λόγο της 21ης Οκτ. 2016
Η επικαιρότητα των τελευταίων ημερών κυριαρχείται από το γεγονός ενός σεισμού ο οποίος, αν και  εντάσεως  5,5 Ρίχτερ, δεν είχε μέχρι στιγμής θύματα ή μεγάλες καταστροφικές επιπτώσεις σε κτιριακές υποδομές ή  δημόσια έργα. Συνοδεύτηκε όμως από μία μεγάλη ακολουθία μετασεισμικών δονήσεων, που δημιούργησε στο κόσμο μια μεγάλη ανησυχία και μια ατμόσφαιρα ανασφάλειας με μια δόση πανικού. Το γεγονός είχε μεγάλη δημοσιότητα και πολλές πληροφορίες δόθηκαν από τα μέσα ενημέρωσης.
Οι αρχές κινητοποιήθηκαν στα πλαίσια σχεδίων της Πολιτείας και οι ειδικοί επιστήμονες  έδωσαν τις ερμηνείες στα σεισμικά φαινόμενα που βρισκόταν σε εξέλιξη. Μεταξύ των άλλων ακούσαμε για αχαρτογράφητα ρήγματα, για ρήγμα που φθάνει μέχρι τα Ιωάννινα,  για τις πιθανές εξελίξεις του φαινομένου και την ιστορική πληροφορία, ότι το ρήγμα αυτό είχε δώσει σεισμό 6 Ρίχτερ το 1898 που προκάλεσε αρκετές καταστροφές και στην πόλη.
Οι σεισμοί συνδέονται με μικρές ή μεγάλες καταστροφές και τέτοιες αναφέρονται στην επιστημονική ιστοριογραφία και στην τοπική παράδοση. Ο ιστορικός, γεωγράφος και φυσιοδίφης Πλίνιος (23-79 μ.Χ.)  αποφαίνεται ότι:   «όπου έσεισε θα σείσει, αλλά και όπου δεν έσεισε πάλι μπορεί να σείσει»,  και στη λαϊκή παράδοση λέγεται ότι «ο σεισμός θα ξανάρθει».

Στην επικαιρότητα του γεγονότος, θα ήθελα να καταθέσω μερικές δικές μου προσωπικές αναμνήσεις από έναν μεγάλο σεισμό στην Ήπειρο που έγινε την 1η Μαϊου 1967 με επίκεντρο την ορεινή περιοχή της Πίνδου στα όρια των Νομών Ιωαννίνων και Άρτας.
Ο σεισμός εκείνος ήταν 6,4  Ρίχτερ  και καταγράφεται ως ο μεγαλύτερος σεισμός στην Ήπειρο. Είχε 9 νεκρούς, 56 τραυματίες, προκάλεσε βλάβες σε 10.790 κτίρια  με τα 940 από αυτά κατεστραμμένα.

Υπηρετώντας τα χρόνια εκείνα ως προϊστάμενος των Τεχνικών Υπηρεσιών  του Συγκροτήματος ΟΤΕ Ηπείρου-Κερκύρας έγινα συμμέτοχος στην κινητοποίηση των Υπηρεσιών  στο μέρος που αφορούσε στις τηλεφωνικές επικοινωνίες των περιοχών που επλήγησαν. Ευρισκόμενος την ημέρα εκείνη,  αν και Κυριακή, στις εγκαταστάσεις του Τηλεφωνικού Κέντρου, έζησα την ατμόσφαιρα του κινδύνου και του φόβου κατά την διάρκεια του σεισμού που είχε αρκετή διάρκεια, αλλά περισσότερο όταν, μετά την αμηχανία των πρώτων λεπτών, άρχισαν να φθάνουν στο τηλεφωνικό Κέντρο, στις τηλεφωνήτριες, οι πρώτες τηλεφωνικές κλήσεις από χωριά και γραφεία που είχαν πληγεί από τον σεισμό, και οι πρώτες πληροφορίες για περιοχές που επλήγησαν. Οι  κλήσεις αυτές μεταφερόταν αμέσως στις Αστυνομικές Υπηρεσίες  για να ακολουθήσει μια γιγαντιαία κινητοποίηση όλων των αρμόδιων αρχών……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
 Συναρπαστική ήταν η πρώτη μου πτήση με ελικόπτερο,  πάνω από τα βουνά και τα χωριά της περιοχής, μια πτήση σε  μεγάλο ύψος, καθώς σε χαμηλότερο ύψος πετούσαν τα αεροπλάνα, οι Ντακότες της Αεροπορίας, που έριχναν δέματα με εφόδια και υλικά και βοήθεια για τους κατοίκους. Η προσεδάφιση του ελικοπτέρου στο οροπέδιο του Αγίου Γεωργίου Συρράκου δίπλα στις σκηνές που είχαν στηθεί για τους άστεγους ήταν ένα μέτρο και μια εκτίμηση της καταστροφής που είχε προκληθεί από τον σεισμό.  Διατήρησα στο αρχείο μου, πενήντα χρόνια, κάποιες φωτογραφίες που τράβηξα και τις οποίες  παραθέτω σε αυτές  τις γραμμές μιας δημοσιογραφικής παρουσίασης, μιας πλευράς  εκείνου του μεγάλου στην Ήπειρο σεισμού, πριν από 50 χρόνια.
Η επικαιρότητα των ημερών με τον τελευταίο σεισμό, με την πλήρη ενημερότητα που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία των μέσων επικοινωνίας, με άμεση εικόνα και λεπτομερή πληροφόρηση,  μου έδωσε το ερέθισμα και την ευκαιρία αυτής της αναδρομής σε εκείνον τον σεισμό που είναι ο μεγαλύτερος που έχει πλήξει την Ήπειρο και ο οποίος προκάλεσε και θύματα και καταστροφές, αλλά και μια κινητοποίηση της Πολιτείας και την εκδήλωση μιας δυναμικής αλληλεγγύης των πολιτών σε πανελλήνια έκταση.
Οι σεισμοί, σαν φυσικό φαινόμενο, είναι συνδεδεμένοι με καταστροφές και θύματα. Όμως η λαϊκή παράδοση τον χαρακτηρίζει ως  «σεισμό-σωσμό», εννοώντας ότι, το γεγονός του σεισμού και των δυσάρεστων συνεπειών ακολουθεί, μια αποκατάσταση, μια εκδήλωση αλληλεγγύης, μια συμπαράσταση που γρήγορα αντιμετωπίζουν τις συνέπειες και κλείνουν τις πληγές που προκλήθηκαν. Αυτό το ελπιδοφόρο μήνυμα, που έτσι καταγράφεται στην λαϊκή παράδοση, μεταφέρεται και στην ιστορία των κρίσεων  και καταστροφών που ιστορικά έχουν πλήξη αυτόν το τόπο, σαν ελπίδα ότι: «και αυτό θα περάσει».
Ο μεγάλος ποιητής μας Διονύσιος Σολωμός, δίνει με ένα στίχο του το μεγαλείο αυτής της ελπίδας και της δύναμης αποκατάστασης και αναγέννησης: «το χάσμα π΄ άνοιξε ο σεισμός ευθύς εγέμισ΄ άνθη»!

.......................................................
Η Ελπίδα Βεδιάβα από τη Γότιστα και ο Κώστας Καραγιώργος από την Κράψη  θυμούνται
Πηγή Χειροποίητο blogspot (Από εκεί και η σελίδα της εφημερίδας Μακεδονία)

Ο μεγάλος σεισμός των 5,3 Ρίχτερ που ταρακούνησε τα Γιάννενα και οι εκατοντάδες δονήσεις ξυπνούν σε πολλούς που ζουν στην συνοικία των Ιωαννίνων που φέρει την ονομασία Σεισμόπληκτα τις μνήμες από την Πρωτομαγιά του 1967, τότε που ένας καταστροφικός εγκέλαδος χτύπησε τα χωριά του Περιστερίου, Μικρή και Μεγάλη Γότιστα, Κράψη και Ανατολική.

«Ήταν δεύτερη μέρα του Πάσχα, ανήμερα του Αγίου Γεωργίου.
Ετοιμαζόμαστε να πάμε στην εκκλησία. Σε κάποια στιγμή, πριν βγούμε από το σπίτι, ακούστηκε ένας εκκωφαντικός θόρυβος. Λες και περνούσαν στρατιωτικά αεροπλάνα σε χαμηλή πτήση. Αναρωτήθηκαν οι γονείς μου τι συμβαίνει, τι αεροπλάνα είναι αυτά που πετάνε χαμηλά.
Δεν προλάβαμε να το πούμε. Άρχισε να σείεται όλο το σπίτι».
 Ένας εφιάλτης από τα παιδικά χρόνια για την Ελπίδα Βεδιάβα, γιατρό μικροβιολόγο, ξύπνησε. Μιλώντας στο ΑΠΕ αφηγείται πώς βίωσε το σεισμό των 6,4 βαθμών, ο οποίος την 1η Μαΐου του 1967 έπληξε το χωριό της, τη Μεγάλη Γότιστα.
«Η πόρτα γύρισε και δεν μπορούσαμε να ανοίξουμε.
Τελικά, προλάβαμε να ανοίξουμε και να βγούμε. Τότε άρχισε να πέφτει το μπουχαρί και οι τοίχοι...
Η γιαγιά μου και η θεία μου τραυματίστηκαν, τη μαμά μου την τραβάγαμε μέσα από τα χαλάσματα, ήταν τραυματισμένη. Επικρατούσε πανικός. Χαοτική κατάσταση.
Ο κόσμος στο δρόμο έλεγε πως από το απέναντι βουνό στο χωριό, τη Μικρή Γότιστα, έβγαιναν φωτιές. Ανάμεσα από τη Γότιστα και την Κράψη άνοιξε η γη. Μία μεγάλη καθίζηση 2 χιλιομέτρων, κατάπιε σπίτια. Στο δρόμο υπέφεραν άνθρωποι με ανοιγμένα τα κεφάλια.
Ο ποταμός Άραχθος, όπως τον αντικρίζαμε, είχε πάρει πορτοκαλί χρώμα. Στη Μικρή Γότιστα πήγαιναν οι τραυματίες. Ο τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος ήρθε με ελικόπτερο και έδωσε εντολή να φέρει σκηνές ο στρατός και να μεταφερθούν οι τραυματίες σε νοσοκομείο. Μείναμε άστεγοι».
Οι μετασεισμικές δονήσεις , όπως θυμάται, διήρκησαν πολύ καιρό. Μετά τον σεισμό ακολούθησαν νεροποντές με πολλές αστραπές, αφηγείται και κάποιοι έκαναν παραπήγματα με ξύλα και τσίγκο γύρω-γύρω για να προστατέψουν τις οικογένειες, ενώ άρχισαν να στήνονται και σκηνές.

Ο Κωνσταντίνος Καραγιώργος, που επίσης ήταν παιδί και ζούσε με την οικογένεια του στο χωριό Κράψη θυμάται: Ήταν μέρα του Αγίου Γεωργίου. Ο παπάς λειτουργούσε. Άρχισε να βουίζει ο τόπος, τα βουνά έπεφταν. Ο τόπος βούλιαξε στην Ανατολική.
Προλάβαμε και εγκαταλείψαμε τα σπίτια μας γιατί χάθηκαν, τα πήρε η γη. Ήμασταν μικρά παιδιά και ζήσαμε στη σκηνή με 80 πόντους χιόνι εκείνη την χρονιά».
Με ενέργειες των προέδρων από τις κοινότητες, μήνες αργότερα δόθηκαν σπίτια προκατασκευασμένα στην περιοχή που οι ίδιοι ονόμασαν Σεισμόπληκτα.

----------------------------------------------------------------------------------------------------
Ένας άλλος ισχυρός σεισμός έγινε στα Γιάννενα τον Οκτώβριο του 1969.
Η σεισμική δόνηση (Μ=5,8) που σημειώθηκε στις 13 Οκτωβρίου του 1969 έπληξε τα Ιωάννινα και τις γύρω περιοχές. Οι εντάσεις στην πλειόσειστη περιοχή έφτασαν το VΙΙ.

( Πηγή :«Atlas of isoseismal maps for strong shallow earthquakes in Greece and surrounding area (426BC - 1995)», Papazachos B.C., Papaioannou Ch. A., Papazachos C.B., Savvaidis A.S. (1997) )
Πηγή: Αρχείο ισχυρών σεισμών ΟΑΣΠ 

------------------------------------------------------------------------------------


Γράφει ο Αντώνης Βενέτης στον  Πρωϊνό Λόγο της 25ης Οκτωβρίου 2016

Με αφορμή τους πρόσφατους σεισμούς στην Ήπειρο, μεταφέρω στις στήλες της εφημερίδας σας ένα περίεργο σεισμό στην Μουργκάνα το 1889, λίγο δυτικότερα από το επίκεντρο των πρόσφατων σεισμών.

Έτσι, ξεφυλλίζοντας στην Παπαχαραλάμπειο βιβλιοθήκη της Ναυπάκτου την αθηναϊκή εφημερίδα «ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ» της 18-8-1889, βρήκα μια ανώνυμη ανταπόκριση από το χωριό Μπαμπούρι της Μουργκάνας (Θεσπρωτία), κατά την οποία:

«Γράφουσιν ημίν εκ του χωρίου Μπαμπούρι τα εξής: «Από της 7ης Μαΐου σεισμοί ισχυροί κλονίζουσι το έδαφος του χωρίου μας. 
Οι σεισμοί ούτοι περιορίζονται μόνον εις τα χωρία Λειά, Μπαμπούρι, Τσαμαντά, σπανίως δ’ επεκτείνονται και εις τα πέριξ χωρία Γλούσταν, Λίσταν, Αχούρια κ.λ.
Καθ’ εκάστην έχομεν 3-4 σεισμούς διαρκείας 2’’ – 3’’. Οι κάτοικοι κατελήφθησαν υπό πανικού, ένεκα φόβου μη καταπέση ο παλαιός ναός του Αγίου Νικολάου, η λειτουργία τελείται εν τω ετέρω ναώ της Παναγίας. Πολλαί οικίαι διερράγησαν, τινές δε και εν μέρει κατέπεσαν.
Η μονή του Αγίου Αθανασίου διερράγη εις πλείστα μέρη, το δε ύδωρ της μονής ταύτης εξέλιπεν. Πολλαχού αναβλύζουν ύδατα και αλλαχού τα υπάρχοντα εξαφανίζονται.
Υπερμεγέθεις βράχοι καταπίπτουσιν εκ του υπερκειμένου του χωρίου μας όρους, φρίκην εμποιούντες εις τους κατοίκους, οίτινες διανυκτερεύουσιν εν υπαίθρω φοβούμενοι μήπως καταπλακωθώσιν υπό τα ερείπια των οικιών των. Ευτυχώς μέχρι τούδε ουδέν συνέβη δυστύχημα.
Ζώα τινά μόνον εφονεύθησαν υπό καταπεσόντων βράχων.
Κατά τον πρώτον συμβάντα ενταύθα σεισμόν το ύδωρ όλων των κρηνών του χωρίου μας εθολώθη. Φοβούμεθα επαπειλουμένους κινδύνους».
* * *
Είναι εμφανές από την περιγραφή των σεισμών, την πληρότητα αλλά και την πυκνότητα και λιτότητα της ανταποκρίσεως ότι ο συντάκτης αυτής ήταν άριστος κάτοχος της ελληνικής γλώσσας. 
Εικάζω λοιπόν ότι πρέπει να είναι ο μετέπειτα διακεκριμένος δημοσιογράφος, από το Βαβούρι, Χρήστος Καίσαρης, ο οποίος, πλην άλλων, διετέλεσε ανταποκριτής της «Εστίας», του «Έθνους» και της ελληνόφωνης εφημερίδος της Ν. Υόρκης «Εθνικός Κήρυξ», στο Λονδίνο και ο οποίος απεβίωσε, στην Βρετανική πρωτεύουσα, το 1951.