Η κραυγή των σεισμών. Πρόδρομα σήματα. Άρθρο του Τάσου Καφαντάρη στο ΒΗΜΑ (15 Ιουνίου 2008)

Τα τεκτονικά ρήγματα φαίνεται πως λειτουργούν ως... μπαταρίες. Η σύνθλιψη των πετρωμάτων απελευθερώνει ρεύμα θετικά φορτισμένων ηλεκτρονίων που φθάνει να διαταράσσει ως και την ιονόσφαιρα. Γι' αυτό και στο κυνήγι της πρόβλεψης σεισμών έχουν εξαπολυθεί οι δορυφόροι

Στις 9 Μαΐου 2008, τρεις ημέρες προτού εκδηλωθεί ο πρόσφατος μεγασεισμός της Κίνας, οι ποδηλάτες της πόλης Γουετσουάν είδαν χιλιάδες βατράχια να διασχίζουν τρελαμένα τον δρόμο. Σε μια πιο ανατολική μεριά της χώρας περίεργα φωτισμένα σύννεφα εμφανίστηκαν στον ουρανό. Κάποιος γέρος που τα άκουσε αυτά κούνησε απλά το κεφάλι του και είπε: «Μεγάλος σεισμός θα γίνει τούτες τις ημέρες». Το ίδιο είπε και η επίσημη ιστοσελίδα της περιφέρειας Αμπα (όπου βρίσκεται η Γουετσουάν), αλλά αργότερα η είδηση αποσύρθηκε ως ανυπόστατη φήμη. Είχε προέλθει από τη δήλωση του ντόπιου σεισμολόγου Τζενγκ Κουίνγκ Γκουό, στις 26 Απριλίου, πως θα συμβεί στην περιφέρεια αυτή σεισμός άνω των 7 ρίχτερ, στις 8 Μαΐου ±10 ημέρες. Η πρόβλεψή του βασιζόταν στη θεωρία του ότι σε κάθε περιοχή που υφίσταται τριετή ξηρασία επακολουθεί σεισμός
Τα σημάδια αυτά δεν είναι ακριβώς πρωτόγνωρα. Παρόμοιες περιγραφές έχουμε και εμείς σε αναφορές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων. Είναι βαθιά χαραγμένο στη λαϊκή σοφία ότι δεν μπορείς να προβλέψεις έναν σεισμό παρά μόνο αν έχεις την τύχη να γίνεις θεατής του απρόβλεπτου: ποντίκια να βγαίνουν τρέχοντας όλα μαζί από τις φωλιές τους, βατράχια να πηδούν ομοθυμαδόν από το ποτάμι και φίδια να τρέχουν... σαν λαγοί! Τι συμβαίνει και όλα αυτά τα πλάσματα - και άλλα πολλά - «ακούνε» τον σεισμό πολύ προτού εκδηλωθεί; Οι επιστήμονες πιθανολογούν ότι είτε αντιλαμβάνονται υπερήχους - που ταξιδεύουν πολύ ταχύτερα από τα κύματα Rayleigh και S των σεισμών - ή «πιάνουν» ηλεκτρομαγνητικά σήματα χαμηλής συχνότητας. Η δεύτερη μάλιστα πιθανότητα εξετάζεται εδώ και χρόνια. Το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο έχει αποδείξει ότι η σύνθλιψη των κρυστάλλων κατά τη βίαιη μετατόπιση πετρωμάτων δημιουργεί ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Οι «δικοί μας» επιστήμονες του προγράμματος VAN (Βαρώτσος, Αλεξόπουλος και Νομικός) ψάχνουν τέτοια ηλεκτρικά σήματα επερχόμενου σεισμού (Seismic Electric Signals - SES) βυθίζοντας εδώ και 28 χρόνια ηλεκτρόδια στη γη. Οι Ιάπωνες, από την πλευρά τους, ψάχνουν από το 2004 την υψηλή ευαισθησία των γατόψαρων στη μεταβολή των ηλεκτρικών πεδίων. Οι μεν πρώτοι όμως αντιμετωπίζουν κατηγορίες περί ασάφειας των προβλέψεων - και το «ουδείς προφήτης στον τόπο του» -, οι δε δεύτεροι... την απάθεια των γατόψαρων στα μέχρι στιγμής πειράματα.
Το 2001 οι Ρώσοι σχεδίασαν το σύστημα Βουλκάν για την παρακολούθηση και πρόβλεψη φυσικών καταστροφών. Τον Δεκέμβριο εκείνου του έτους εκτόξευσαν τον δορυφόρο «COMPASS» (Complex Orbital Magneto-Plasma Autonomous Small Satellite), με όργανα που είχαν κατασκευαστεί από επιστήμονες και μηχανικούς της Ρωσίας, της Ελλάδας(!), της Ουγγαρίας, της Ουκρανίας και της Πολωνίας. Δυστυχώς τεχνικά προβλήματα διέκοψαν τα πειράματα. Η προσπάθεια συνεχίστηκε τα έτη 2002-2003 με τον δορυφόρο «Meteor-3Μ», που προέβλεψε 44 από 47 καταγεγραμμένους σεισμούς στη Γη! Τώρα τα πειράματα ετοιμάζονται να συνεχιστούν από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μέσω του προγράμματος Uragan.
Εν τω μεταξύ και οι Αμερικανοί άρχισαν να βλέπουν τη σχέση ιονόσφαιρας - σεισμών μέσω των δορυφόρων τους ανίχνευσης υπέρυθρης ακτινοβολίας. Η πρώτη φορά ήταν στις 21 Ιανουαρίου 2001, όταν ο δορυφόρος «Terra Earth Observing System» της NASA κατέγραψε ένα θερμικό άλμα επτά ημέρες προτού εκδηλωθεί ο σεισμός των 7,7 ρίχτερ στο Γκουτζαράτ της Ινδίας. Οι επιστήμονες ερμήνευσαν την καταγραφή αυτή όχι ως πραγματική αύξηση της θερμοκρασίας αλλά ως υπεριώδη φωτοβολία που γεννήθηκε από τη συσσωμάτωση των σεισμογενών ηλεκτρονίων «pholes» με τα ηλεκτρόνια της ιονόσφαιρας.
Από τον Ιούνιο του 2004 τη σκυτάλη έχει πάρει μια πολυεθνική κοινοπραξία, με επικεφαλής το Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Ερευνών της Γαλλίας, CNRES, με τον μόνο εξειδικευμένο και εν ενεργεία αυτή τη στιγμή δορυφόρο προσεισμικής ιοντοβολίας, τον «DEMETRA» (Detection of Electro-Magnetic Emissions Transmitted from Earthquake Regions). Παρά τις συχνές διακοπές λειτουργίας του, στα κατορθώματά του περιλαμβάνεται η κατά επτά ημέρες πρόβλεψη των σεισμών 7,1 ρίχτερ που σημειώθηκαν στη Ν. Ιαπωνία στις 29 Αυγούστου και στις 5 Σεπτεμβρίου 2004.
Ως επωδός, το 2006, δύο χρόνια προτού υποστεί τη νέα ανθρωποθυσία της στον Εγκέλαδο η πιο χτυπημένη από αυτόν χώρα του πλανήτη, η Κίνα ανακοίνωσε ότι ετοιμάζει δορυφόρο πρόβλεψης σεισμών με ανίχνευση των διαταραχών της ιονόσφαιρας.
Το πλήρες κείμενο στο ΒΗΜΑ