Ο Γηπόνος: Μιχάλης Ν. Μουτσόπουλος

Ένα βιβλίο αφιέρωμα στον Μιχάλη Νικ. Μουτσόπουλο (1902-2000),

με επιμέλεια του γιου του διακεκριμένου καθηγητή της Ιατρικής

Χαράλαμπου Μιχ. Μουτσόπουλου από τις εκδόσεις ΚΑΠΟΝ - 2011.

Θα σταχυολογήσω μερικές παραγράφους, σελίδες από το εξαιρετικό (συλλεκτικό γεωπονικό βιβλίο) όσα μου προξένησαν εντύπωση και σκέφτηκα … αν υπήρχαν σε κάθε τομέα  εκατό σαν τον κυρ Μιχάλη Μουτσόπουλο, η Ελλάδα μας θα ήταν διαφορετική.

Στο εξώφυλλο του βιβλίου, επιστολές του Μιχάλη Μουτσόπουλου στους υπουργούς Δημοσίας Τάξεως Ιωάννη Σκουλαρίκη και Αντώνιο Δροσογιάννη με τις οποίες ζητεί “…παρακαλώ ευαρεστηθείτε να διατάξητε να μη καταστραφεί ο φάκελλος και να μου επιστραφεί πλήρης…”

Γράφει ο ανηψιός του (Διοικητής του ΟΓΑ - 2000) Γιώργος Μουτσόπουλος

Ο Μιχάλης Μουτσόπουλος γεννήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1902 στα Κάτω Σουδενά Ζαγορίου. Ο πατέρας του μακριά ταξιδεμένος, πάλεψε μόνος του για τη ζωή. Προστάτεψε και βοήθησε τα αδέρφια του Καλυψώ και Κώστα.

Φοίτησε οικότροφος στην Αβερώφειο Γεωπονική Σχολή Λάρισας, συμμαθητής του Θανάση Κλάρα. 

Αρίστευσε και αποφοίτησε δεύτερος από τη Σχολή.

Μαθαίνει Ιταλικά, υπότροφος του Ελληνικού Κράτους σπουδάζει με διάκριση στη Φλωρεντία της Ιταλίας όπου μετεκπαιδεύεται και αποκτά την ειδικότητα του ειδικού δεντροκόμου. Συγγράφει βιβλία. Διορίζεται στο Νομό Ιωαννίνων και αποχωρεί μετά από 37 χρόνια συνεχούς προσφοράς, με το βαθμό του γενικού επιθεωρητή.

Τον διέκρινε η βαθιά επιστημονική γνώση, η αγάπη για τον αγρότη, το πάθος για δουλειά και αποτελεσματικότητα.

Δεν υπάρχει ούτε σπιθαμή της ηπειρωτικής γης που να μην έχει ποτισθεί από τον τίμιο ιδρώτα του ακούραστου και πεισματάρη εργάτη της γης Μιχάλη Μουτσόπουλου. Σπάνια τον έβρισκες στο γραφείο, μπορούσες εύκολα να τον συναντήσεις στα χωράφια, στα χωριά, στα καφενεία. Μιλούσε με τους αγρότες. Μιλούσε τη γλώσσα τους. Τον καταλάβαιναν. Τον πίστευαν. Τον άκουγαν. Ήταν ένας από αυτούς. Δεν γνώρισε την πολυτέλεια του αυτοκίνητου. Μοναδικό του εφόδιο τα πόδια του. Είχε «τ’ αλαφιού το πόδι».

Παντρεύτηκε την από αρχοντική οικογένεια Νίκη Λάππα από το νησί Ιωαννίνων. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά. Μέχρι τα βαθιά  του γεράματα ήταν ο στυλοβάτης της οικογένειας.

Θυμάται ο γιός του Χαράλαμπος Μουτσόπουλος

…Ο Μιχάλης Μουτσόπουλος γεννήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1902 στα Κάτω Σουδενά (Πεδινά) Ζαγορίου. Μεγάλωσε με τη φροντίδα της μάνας του Άννας.

….Εργαζόμενος, με φοβερές στερήσεις τελείωσε με άριστα τη γεωπονική σχολή της Λάρισας. Στη σχολή τιμωρήθηκε όταν μαζί με τον Θανάση Κλάρα υποκίνησαν τους συσπουδαστές τους σε απεργία, αιτία το νερωμένο γάλα της αγελάδας που τους έδιναν για πρωινό.

Με κρατική υποτροφία μετεκπαιδεύτηκε για  τέσσερα χρόνια (1922-1926) στη διάσημη, για την εποχή της, γεωπονική σχολή της Φλωρεντίας. Από τα χρήματα της υποτροφίας ξόδευε ελάχιστα για να στηρίξει με τα υπόλοιπα τη μάνα και τα αδέρφια του Καλυψώ και Κώστα. Αυτοδίδακτος, έμαθε εκτός από τα Ιταλικά και Γαλλικά. Γύρισε στην Ελλάδα ως ο πρώτος ειδικευμένος δενδροκόμος, φυτονόσων και εντόμων.

Έργα του ήταν οι λουλουδότοποι του Νοσοκομείου Χατζηκώστα, του ορφανοτροφείου Γεωργίου Σταύρου, της Παιδόπολης και της 8^ης Μεραρχίας.

Με την προσωπική του εργασία και εξασφάλιση δεντρυλλίων και με προσέλκυση εθελοντών αναδάσωσε μια πλαγιά στο Μιτσικέλι, το λόφο του νησιού της λίμνης Παμβώτιδας και το λόφο των Ιωαννίνων.

…όταν στον αναδασμό προσπάθησαν να τον δωροδοκήσουν, χαμογελώντας τους έλεγε «οι τσέπες μου είναι τρύπιες, δεν κρατούν χρήματα»

Ήταν εύστροφος και οι απαντήσεις του αποστομωτικές. Θυμάμαι δύο χαρακτηριστικά γεγονότα. Όταν ο Δεσπότης Ιωαννίνων (και μετά Αρχιεπίσκοπος) Σπυρίδων Βλάχος τον ρώτησε γιατί του μιλάει στον ενικό του απάντησε «Δεσπότη μου, στο Θεό μου μιλάω στον ενικό» Σε ερώτηση του δασκάλου του Norman Talal γιατί δεν αποκαθιστά τα απολεσθέντα δόντια του απάντησε « Οι γέροι και τα μικρά παιδιά δεν χρειάζονται δόντια, πρέπει να τρέφονται με μαλακές τροφές για να μην καταστρέψουν το στομάχι τους».

Παρά τη μεγάλη του προσφορά στην υπηρεσία, κυνηγήθηκε από τους κρατούντες του μετεμφυλιακού κράτους. Ο φάκελός του περιείχε πολλές κατηγορίες για τη δράση του τόσο κατά την κατοχή, όσο τη μετακατοχική περίοδο. Μια από τις κατηγορίες γιατί ο Άρης Βελουχιώτης (συσπουδαστής του στη Γεωπονική σχολή της Λάρισας) όταν ήρθε στα Γιάννενα τον Δεκέμβριο του 1944,  τον χαιρέτησε στη μέση της πλατείας.

Αυτός στωϊκός, άφοβος και μαχητικός αντιμετώπιζε με παρρησία τις κατηγορίες. Συχνά πυκνά τον καλούσαν για εξηγήσεις ή για απολογία.

Στα δύσκολα αυτά χρόνια, όταν του μείωσαν δραστικά το μισθό, εξοικονομούσε λαχανικά για την οικογένεια καλλιεργώντας τον κήπο του σπιτιού μας και κρέας και αυγά από το φροντισμένο από τον ίδιο κοτέτσι.

… Η επιστημονική του ενημέρωση ήταν συνεχής. Η εκπαιδευτική προσφορά για την κατάρτιση ενημερωμένων γεωργοτεχνιτών μακροχρόνια. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει δύο μονογραφίες την «Βερυκοκκιά ή Καϊσιά» (138 σελίδων) και τη «Ροδακινέα» (240 σελίδων)

Θυμάται ο Χάρης Λαμπρίδης (πτυχιούχος αεροναυπηγός – πρώτος εγγονός)

Πολλές φορές οι λέξεις φαίνονται φτωχές για να περιγράψουν χαρισματικά άτομα ή συναισθήματα. Χρησιμοποιώντας τες, όμως, θα προσπαθήσω να περιγράψω τον παππού μου σε μερικές παραγράφους.

Αφοπλιστική απλότητα και χριστιανική ταπεινοφροσύνη. Ο ορθολογισμός του είχε δύο αλάνθαστες πυξίδες, αρχαία ελληνική παιδεία και ορθοδοξία. Κάθε τι μεγάλο τον μεγάλωνε, κάθε τι άδικο τον πίκραινε και κάθε τι καλό το υιοθετούσε.

Παρέμενε πάντα «νέος» διότι η οξυδέρκειά του πρόσφερε το χάρισμα της προσαρμοστικότητας. Παιδί με τα παιδιά, έφηβος με τους έφηβους, μεγάλος με τους μεγάλους. Πάντα μεγαλόθυμος και αισιόδοξος. Το «έχει ο Θεός» αντηχεί κάθε μέρα στ’ αυτιά μου και μου δίνει δύναμη. Οι αρετές του ισορροπημένες. Σοβαρότητα με εκλεπτυσμένη αίσθηση του χιούμορ, εργασιομανία με πλήρη απόλαυση του ελεύθερου χρόνου, σωματική ρώμη με τρυφερότητα, στεντόρεια φωνή αλλά και στεντόρειο γέλιο. Όλ’ αυτά του χάρισαν μια υγιέστατη ζωή κι ένα ιδανικό τέλος.

Δεν θα μου λείψει γιατί τον έχω μέσα μου. Το μόνο που μου λείπει είναι τα χέρια του. Να τα βλέπω να μου ξύνουν το μολύβι με τη φαλτσέτα, να μπαλώνουν τις κάλτσες με το ξύλινο αυγό, να τροχίζουν το κιφτεντένι, να τρίβουν τον τραχανά στο κόσκινο, να ασβεστώνουν την αυλή, να μπολιάζουν, να κλαδεύουν την κληματαριά, να σκάβουν, να κοσκινίζουν το χώμα, να πασπαλίζουν τη φουσκή, να κρατούν τη Σύνοψη στην εκκλησία, να, να, να …

Κάποια στιγμή, μεγάλος, τον ρώτησα ποιο ήταν το μεγαλύτερο λάθος που είχε κάνει στη ζωή του. «Πάντα παιδί μου έκρινα τον άλλο με πρότυπο τον εαυτό μου» είπε πικραμένος.

Ας τον αναπαύσει ο Θεός που τόσο αγάπησε και υπηρέτησε.

Στο βιβλίο «Ο Γηπόνος» υπάρχουν σε ανατύπωση τα δύο συλλεκτικά σπάνια βιβλία του Μιχάλη Μουτσόπουλου

1) «Η ΒΕΡΥΚΚΟΚΙΑ» (καταγωγή, ποικιλίαι, πολλαπλασιασμός, φύτευσις, κλάδεμα, συγκομιδή, ασθένειαι κλπ)

(σελίδες 138 με πλήθος κατατοπιστικών φωτογραφιών εποχής, και καλαίσθητα σχήματα με ιδιόγραφες επεξηγήσεις)

Αθήνα Εκδόσεις Απατσίδη – Μενάνδρου 4 (1935)

2) Η ΡΟΔΑΚΙΝΕΑ – Μιχαήλ Ν. Μουτσοπούλου Γεωπόνου

Ήτοι: Παραλλαγαί, πολλαπλασιασμός, καλλιέργεια, κλάδευμα, λίπανσις, καταπολέμησις των νόσων της ροδακινέας, συλλογή και κατάλληλος συσκευασία των καρπών δια μεταφοράς. (Σελίδες 240 με πλούσια εικονογράφηση)

Τύποις: Ν. Απατσίδη, Μενάνδρου 4 – Αθήναι 1940

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η από έτους εις έτος παρατηρουμένη επιθυμία των γεωργών μας, εις την καλλιέργειαν των οπωροφόρων δένδρων, λόγω των οικονομικών αποτελεσμάτων, και η παράκλησις του Διευθυντού της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας κ. Π. Α. Δεκάζου, με παρώτρυναν εις την σύνταξιν του παρόντος βιβλίου «Περί Ροδακινέας». Το δένδρον τούτο καταλλήλως καλλιεργούμενον δύναται να αποβή μία σπουδαία πηγή πλούτου εις τον αγροτικόν πληθυσμόν της χώρας μας, όπως είναι και δια την Ιταλίαν. Η Ελλάς ως εκ της θέσεως και του ηπίου κλίματος είναι καταλληλότατη δια την καλλιέργειάν της.

Δια την υπόδειξιν της επιτυχούς καλλιέργειας της ροδακινέας εις τους αναγνώστας δεν εβασίσθημεν μόνον εις τα διδάγματα της δενδροκομικής τέχνης και εις τας εκμεταλλεύσεις γειτονικών κρατών, αλλά και εις τας επιτυχείς ή ατυχείς εκμεταλλεύσεις της πατρίδος μας με εντοπίας ή ξενικάς ποικιλίας.

Εκ των εκμεταλλεύσεων τούτων ηρύσθημεν τα απαραίτητα διδάγματα δια την περιγραφήν των κυριοτέρων εργασιών και των περιποιήσεών της.

Δεν αρκεί το θαυμάσιον κλίμα της πατρίδος μας και η ευεργετική επίδρασις του ηλιακού φωτός και λοιπών φυσικών παραγόντων, απαιτείται συνεχής συστηματική και λελογισμένη προσπάθεια του δενδροκόμου εις τας καλιεργητικάς εργασίας και τας περιποιήσεις λιπάνσεως, λόγω της φύσεως και της πτωχείας του εδάφους, ως και άγρυπνος καταπολέμησις των εχθρών και ασθενειών.

Η κατεύθυνσις δια την παραγωγήν κατά τον οικονομικώτερον τρόπον εκλεκτών προϊόντων καταλλήλων ποικιλιών, αποτελεί λεπτότατον σημείον, το οποίον δέον μετά μεγίστης προσοχής να εξετάζηται.

Δια τούτο ελάβομεν εν γενικαίς γραμμαίς ως βάσιν δια την πρόοδον της καλλιεργείας της ροδακινέας, την ανάγκην οργανώσεως εντατικών ροδακινεώνων με τας ενδεδειγμένας αποστάσεις προς καλλιτέραν χρησιμοποίησιν του εδάφους, α΄νευ συναγωνισμού των δένδρων.

Ανεγνωρίσθη η ανάγκη της συγκαλλιέργειας ταύτης μετ’ άλλων φυτών ουχί μακράς διαρκείας.

Ετονίσθη η ανάγκη εφαρμογής όχι μόνον αφθόνων, αλλ’ υπερβολικών λιπάνσεων δια κόπρου και χημικών λιπασμάτων. Επί των εν Ελλάδι καλλιεργουμένων ποικιλιών, υπεδείχθη η ανάγκη εκλογής ολίγων εξ αυτών εις καταλληλον έδαφος, θέσιν έκθεσιν και υπό τας απαραιτήτους προφυλάξεις και ενδεδειγμένα συστήματα.

Εσημειώθη η διατήρησις της ροδακινέας εις χαμηλόν κυππελλοειδές σχήμα και η εφαρμογή συστηματικών κλαδευμα΄των, άτινα εξασφαλίζουν μακροβιότητα και εκλεκτήν καρποφορίαν.

Η προστασία και η οργάνωσις της παραγωγής και η χρησιμοποίησις της δευτέρας ποιότητας προϊόντων ως και των προϊόντων κατά τα έτη της υπερπαραγωγής υπό ειδικής βιομηχανίας κονσερβοποιίας μικροτέρας ή μεγαλυτέρας σημασίας, αποτελεί την ασφαλιστικήν δικλίδα της δενδροκομίας εις τα τμήματα, όπου παρατηρείται επίδοσις εις την καλιέργειαν οπωροφόρων δένδρων. Απανταχού της Ελλάδος πρέπει να αυξηθή η κατανάλωσις των καρπών, διότι οι χυμοί των αποτελούν «το αθάνατο νερό του παραμυθιού» και παρέχουν τροφήν υγιεινήν, πλουσίαν εις σάκχαρα και βιταμίνες και ευεργετούν ποικιλοτρόπως τον ανθρώπινον οργανισμόν.

Η καλλιέργεια της ροδακινέας παρ’ ημίν δεν έλαβε ακόμη την δέουσαν θέσιν, δύναται όμως αύτη να προαχθή και θα προαχθή εις ευρύτατα ακόμη πεδία, διότι καρπίζει εις βραχύτατον διάστημα και έχει άμεσα οικονομικά αποτελέσματα.

Θα είμεθα ευτυχείς, αν και ημείς δια του παρόντος βιβλίου συμβάλωμεν δεόντως εις την προσπάθειαν ταύτην της αναπτύξεως «του βασιλέως των φρούτων» επ’ αγαθώ της εθνικής και ιδιωτικής μας οικονομίας.