Τί έγινε στο Νταλαμάνι τον Γενάρη του 1945;

Άρθρο του Χρήστου Γκόγκα στον Πρωϊνό Λόγο


Αύριο, Κυριακή στο μικρό ναό του Αγίου Γρηγορίου, στην ερημική περιοχή με την ονομασία Νταλαμάνι, στα Μελιανά της Λάκας Σούλι, θα τελεστούν και εφέτος, οι ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης και τιμής από τους συγγενείς των αδικοσφαγμένων συμπατριωτών μας, από το Τζουμερκιώτη και την παρέα του, το 1945. Πέρασαν από τότε 65 χρόνια ακριβώς και όμως η τρισμεγίστη εκείνη θυσία μένει στη μνήμη όλων ζωντανή και γεμίζει τις ψυχές φρίκη και αποτροπιασμό.
Να τί είχε συμβεί:Το δεύτερο 10ήμερο του 1945 οι κάτοικοι της περιοχής Λάκκας Σουλίου έζησαν τις πιο οδυνηρές στιγμές της ζωής τους.
Ήταν η περίοδος που ο ΕΛΑΣ, παρά τη συμφωνία της Πλάκας, είχε εκδιώξει τον ΕΔΕΣ στην Κέρκυρα και είχε κυριαρχήσει σε όλη την Ήπειρο και άρχισε να εφαρμόζει δικό του πρόγραμμα «εκδημοκρατισμού».
Πρώτη εφαρμογή του εκδημοκρατισμού αυτού ήταν η σύλληψη, βάσει προγραφών, εκατοντάδων αθώων πολιτών κάθε ηλικίας και φύλου, τους οποίους φυσικά θεωρούσαν στελέχη του ΕΔΕΣ και, αφού τους φυλάκισαν, τους υπέβαλαν σε διαρκή βασανιστήρια. Από το πλήθος των συλληφθέντων ξεχώρησαν πάνω από 200 άτομα και τα υπέβαλαν σε ομαδικά πολυήμερα βασανιστήρια. Ο κλαυθμός και τα βογκητά των δυστυχισμένων αυτών συναθρώπων μας είχε πλημμυρίσει όλη την περιοχή και είχε σκορπίσει την ανασφάλεια και τον τρόμο σε κάθε σπίτι, σε κάθε οικογένεια.
Πολλούς από τους κρατουμένους τους ξεχώρισαν και τους υπέβαλαν σε βασανιστήρια σε σπηλιές ή δάση, αποκόπτοντας μέλη του σώματός τους,
ή τους άφηναν τελείως γυμνούς στο χιόνι, γεμάτους πληγές στο σώμα τους να ξεπαγιάζουν μερόνυχτα. Μεταξύ αυτών ήταν και γέροντες που είχαν λευκανθεί στους αγώνες τους έθνους, ήταν χήρες που οι άνδρες τους είχαν πέσει πρόσφατα στα Βορειοηρωτικά βουνά, ήταν σεβάσμιοι ιερείς, ήταν λευκαμένοι δάσκαλοι, ήταν μικρά παιδιά. Ήταν τότε που ο ΕΛΑΣ, με τον απάνθρωπο εκείνο ηγέτη, τον Τζουμερκιώτη, προσπαθούσε να εκδημοκρατίσει και να νουθετήσει τους αθώους εκείνους συμπολίτες μας.
Αυτούς όλους λοιπόν ο «καπετάν Τζουμερκιώτης», αφού τους υπέβαλε στα ανήκουστα αυτά για την ανθρωπότητα βασανιστήρια, σιδηροδέσμιους ανά 3 - 4 τους οδήγησε τη νύχτα της 24ης προς 25η Ιανουαρίου από τους τόπους κολαστηρίων τους, σε μια ερημική και απόμακρη περιοχή, κοντά στα Δερβίζιανα, στο Νταλαμάνι, και τους εκτέλεσε ομαδικά.
Ο θρήνος, οι κραυγές και οι οιμογές ακούστηαν εκείνο το βράδυ σε όλα τα γύρω χωριά και σκόρπισαν τον τρόμο σε μικρούς και μεγάλους. Κανένας δεν αισθάνονταν ασφαλής, κανένας δεν ήξερε πότε θα χτυπήσει και η δική του πόρτα.
Γράφει στο μνημειώδες πόνημά του ο διακεκριμένος νομικός και πολέμαρχος Χαρίλαος Τσόγκας για το Νταλαμάνι: «Στο Νταλαμάνι με τις εκτελέσεις αθώων πολιτών, μεταξύ των οποίων και ιερείς, νήπια, έγκυες γυναίκες, πρόεδροι κοινοτήτων, δάσκαλοι, έντιμοι και φιλήσυχοι κάτοικοι, έλαβον χώραν στυγηρά ομαδικά βασανιστήρια και πραγματοποιήθηκαν θηριωδίες με απύθμενα βασανιστικά μαρτύρια. Και τα μαρτύρια αυτά τα διέπραξαν εν ονόματι της κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότητας, όπως έλεγαν».
Κατάφεραν σε μια εβδομάδα να ρημάξουν από ανθρώπους δεκάδες χωριά και να μαυροφορέσουν εκατοντάδες μανάδες και αδελφές.
Για όλους αυτούς τους αδικοσφαγμένους αθώους φρόντισαν αυτοί που επέζησαν να στήσουν ένα απέριττο μνημείο με τα ονόματα των θυμάτων και ένα ναΐδριο στη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου, όπου κάθε χρόνο εκκλησιάζονται οι συγγενείς και τελούν μνημόσυνο για ανάπαυση των δολοφονημένων.

(Χρέος του Ιστορικού να διερευνήσει την εμφύλια σφαγή στο Νταλαμάνι, που ομολογουμένως είναι σχεδόν άγνωστη)
ΣΧΕΤΙΚΑ: Το βιβλίο του Κρις Γουντχάουζ ΤΟ ΜΗΛΟ ΤΗΣ ΕΡΙΔΟΣ Η Ελληνική Αντίσταση και η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων.

Πιθανώς το πολυαίμακτο φονικό στο Νταλαμάνι να σχετίζεται με το χρυσό που είχε μαζευτεί στην περιοχή από τις ρίψεις των Άγγλων, μια και ήταν η έδρα του ΕΔΕΣ, μετά από χρόνια γύρω στα 1978 και την επιστροφή των "καπεταναίων" οι λίρες θα βρέθηκαν, ο χρυσός δεν σκουριάζει, δεν αντιδρά με διαβρωτικά οξέα, μένει ανέπαφος και ... αιματοβαμένος.

Από εξιστόρηση στην ιστοσελίδα: Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα.
Κάνατε προσπάθειες να συνδιαλλαγείτε με τον ΕΔΕΣ ή δεν υπήρχε τέτοια δυνατότητα; Εγώ προσωπικά δεν είχα τέτοια δυνατότητα γιατί ήταν ο Άρης εκεί με τον Παπασταματιάδη, τον Συνταγματάρχη, που ήταν η διοίκηση του κλιμακίου. Επικεφαλής όλων των τμημάτων που είχαν φτάσει εκεί από τη Θεσσαλία, από τη Μακεδονία και από τη Ρούμελη που ήρθαν λίγα τμήματα. Καθώς και επικεφαλής των τμημάτων της Ηπείρου. Κατά συνέπεια προσπάθειες μόνο από εκεί μπορούσαν να γίνουν. Εγώ δεν έκανα καμιά προσπάθεια. Εκείνο που έκανα εγώ, όταν συμπτυχθήκαμε προς τη Mεσοχώρα, εκεί αντάμωσα και τον Άρη και τον γνώρισα πρώτη φορά, είχα ανταμώσει εκεί και τον Σαμαρινιώτη, τον Ανδρέα Τζίμα. Μιλήσαμε και εκείνο που μου έκαναν αυτοί, μου λένε θα πάρεις το τμήμα το οποίο είχα εγώ μόνο, της 9ης Μεραρχίας, και θα προχωρήσεις προς τα ορεινά χωριά εκεί της Θεσσαλίας. Μοσχόφυτο, Βαλκάνο, Κοθώνη, Μυρόφυλλο ώστε να αφοπλίσουμε τους Εδεσίτες που υπάρχουν εκεί.

Υπήρχαν εφεδρικά τμήματα του ΕΔΕΣ οπλισμένοι. Πήγαμε μια μέρα προτού ξεκινήσουμε για αυτή την αποστολή, με τον ίδιο τον Ανδρέα Τζίμα, ανεβήκαμε πάνω στα υψώματα του Μυρόφυλλου από την πλευρά της Μεσοχώρας βέβαια όπου φαίνονται τα Τζουμέρκα καθαρά. Και κάναμε μια αναγνώριση εκεί, περίπου μας κατατόπισε γιατί εμείς δεν ξέραμε εκείνα τα μέρη καθόλου, κανένας. Εκεί που κάναμε την αναγνώριση είχαμε και μια ομάδα μαζί μας. Βγαίνουν κάτι από σπηλιές εκεί, όρνια πολλά, ένα σαν κοπάδι. Σε τέτοιο σημείο που πήραμε τα όπλα, έτοιμοι. Λοιπόν, δεν έγινε τίποτα όμως.
Όμως η ομάδα μου λέει βλέπουμε έρχονται μερικοί, μια ομάδα από κάτω με μαύρα ρούχα ντυμένοι. Τους άφησα τους άλλους, τρέχω μόνος μου εκεί να δω ποιοι είναι. Βλέπω ήταν οι δικοί μας, ήταν ο Τζουμερκιώτης και άλλα 5 στελέχη του ΕΛΑΣ, οι οποίοι είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι από τον ΕΔΕΣ και τους κρατούσε ο ΕΔΕΣ εκεί.
Τους είχαν πάρει τα ρούχα, τους είχαν κακοποιήσει, ιδίως τον Τζουμερκιώτη περισσότερο. Του Μαλτεζόρη του Γεράσιμου, Τζουμερκιώτης ήταν το ψευδώνυμο.
.................................................
Ο καπετάν Τζουμερκιώτης στη μάχη της Κόνιτσας (από την Ελευθεροτυπία)

Η αντάρτικη επίθεση κατά της Κόνιτσας θεωρήθηκε μια από τις κρισιμότερες μάχες του εμφύλιου πολέμου στη διάρκεια του 1947.
Η διοίκηση του ΔΣΕ, που ήταν στην πραγματικότητα ταυτόσημη με την ηγεσία του ΚΚΕ, επιθυμούσε να κάνει μια επίδειξη δύναμης και ν' αποδείξει ότι ο αντάρτικος στρατός είχε μετεξελιχθεί πλέον σε τακτικό στρατό, που ήταν ικανός να καταλαμβάνει και να διατηρεί υπό την εξουσία του κάποιες πόλεις.
Μία μέρα πριν από την έναρξη της επιχείρησης κατά της Κόνιτσας, ο αρχηγός του ΔΣΕ Μάρκος Βαφειάδης κάλεσε τον παλιό μόνιμο υπολοχαγό Γεράσιμο Μαλτέζο, που είχε προσχωρήσει στην περίοδο της Κατοχής στο ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, για να διευθύνουν μαζί την αντάρτικη επίθεση.
Οπως σημειώνει ο Μαλτέζος, μαζί του ο Μάρκος «δεν είχε πάρει ούτε έναν αξιωματικό του Επιτελείου του και ιδιαίτερα τον διευθυντή του Γραφείου Επιχειρήσεων Λογοθέτη, που ήταν πολύ απαραίτητος», παρ' όλο που το σχέδιο είχε εκπονηθεί «εξ ολοκλήρου από το Γενικό Αρχηγείο» του ΔΣΕ.
Σύμφωνα με τον Μαλτέζο (Τζουμερκιώτη), η κατάληψη της Κόνιτσας δεν ήταν κάτι το ακατόρθωτο, η διατήρησή της όμως ήταν προβληματική, με τον τότε συσχετισμό των δυνάμεων. «Το σταθερό κράτημα της Κόνιτσας σήμαινε δημιουργία αμυντικού μετώπου απ' το Πωγώνι στο Καλπάκι και στο Γράμμο, τεράστιο μέτωπο, που μόνο για να καλύπτονταν στοιχειώδικα οι φύσει οχυρές διαβάσεις απαιτούνταν σοβαρές δυνάμεις, που δεν διαθέταμε, επίσης σοβαρά μέσα πολέμου (αντιαεροπορικά, αντιαρματικά, κ.ά.), που επίσης δεν διαθέταμε».
Και αν ο κυβερνητικός στρατός δεν θα μπορούσε να ανακαταλάβει την Κόνιτσα «μπορούσε να την καταστρέψει τελείως με αεροπορικούς βομβαρδισμούς».
Ηταν φανερό ότι δεν μπορούσε να γίνει εύκολα η Κόνιτσα έδρα της αντάρτικης κυβέρνησης.
Για την επιχείρηση κατά της Κόνιτσας διατέθηκαν τέσσερις ταξιαρχίες για να αποκρούσουν τις ενισχύσεις που μπορούσαν να καταφτάσουν προς τους υπερασπιστές από την περιοχή των Ιωαννίνων.
Για την κατάληψη της Κόνιτσας ανέλαβε η Ταξιαρχία του Γιώργου Σοφιανού, ενισχυμένη μ' ένα τάγμα και έναν ουλαμό Πυροβολικού.
Δηλαδή, κατά τον Μαλτέζο, η κύρια προσπάθεια, τα 3/4 των δυνάμεων, αναλώθηκαν στην απομόνωση της φρουράς της Κόνιτσας, ενώ την κύρια επίθεση ανέλαβε το 1/4 των διαθέσιμων δυνάμεων των ανταρτών. Αυτό, ο Τζουμερκιώτης το θεώρησε σοβαρό λάθος.
ΣΧΕΤΙΚΑ: 1) Τα τραγικά γεγονότα της 7ης μεραρχίας του ΔΣΕ

................................................

Το απάνθρωπο έγκληµα του ΕΛΑΣ στο Νταλαµάνι – (ΒΛΕΠΕ ΕΔΩ)

Το Νταλαµάνι τότε δεν έγινε παππού;

Τώρα θα σου πω πως ξεκίνησε η υπόθεση αυτή. Όταν φύγαν οι Γερµανοί, τότε το ζήτηµα ήταν ποιος θα καταλάβει την Πρέβεζα. ΕΑΜ ή Ε∆ΕΣ. Έγινε µια µάχη σκληρή. Σκοτώθηκαν πολλοί. Αντάρτες και από τις δύο πλευρές. Μετά ζήτησε ο Γαλάνης που είχε την οµάδα του εκεί να του παραδώσουν την πόλη. Ήρθε λοιπόν τότε µια Επιτροπή Πολιτών Πρεβέζης και έδωσε κάποια ονόµατα, δηλαδή ποιοι ήταν αυτοί που σκότωσαν τους αντάρτες του Γαλάνη. Γιατί βαράγανε τότε απ’ τα παράθυρα του Γυµνάσιου. Πιάσανε λοιπόν και σκοτώσανε περίπου 40 στην Παργινόσκαλα. Ανάµεσά τους και παιδιά Γυµνασίου, µαθητές. Εγώ ξέρω έναν Πρεβεζάνο που του σκοτώσανε το παιδί και δεν είχε και άλλο. Άλλοι κάνουν λόγο για 70 ότι σκοτώσανε. Αυτούς τους έθαψαν εκεί στην Παργινόσκαλα σ’ ένα χαντάκι µεγάλο. Αυτό έγινε τέλη Σεπτεµβρίου του 1944. Το ‘44 τα Χριστούγεννα είπαµε µπήκαν οι ΕΑΜίτες εδώ. Γέµισε ο τόπος αντάρτες του ΕΑΜ. Οι αντάρτες του Ζέρβα φύγανε σχεδόν όλοι στην Κέρκυρα. Τους πήρανε µε ένα καράβι από την Πρέβεζα. Εγώ δεν πήγα βέβαια. Στα ∆ερβίζιανα εγκατέστησαν την έδρα τους. Αρχηγός τους ήταν ο Τζουµερκιώτης. Αυτό ήταν το ψευδώνυµο του Γεράσιµου Μαλτέζου από την Άνω Πέτρα Άρτας. Εγώ αυτόν δεν τον είδα ποτέ.

Στις 24 το βράδυ ξηµερώνοντας 25 του Αγίου Γρηγορίου είχανε µάσει απάνω στα ∆ερβίζιανα τους Κολιοδηµητραίους στο σπίτι του παπά Βησσάρη µαζί µε κάτι άλλους. Αυτοί οι Κολιοδηµητραίοι ήταν κλέφτες. ∆εν έφυγαν µε τον Ζέρβα στην Κέρκυρα παρότι είχαν συνεργαστεί παλιότερα γιατί είχανε κλέψει λίρες και είχαν µαλώσει. Οι ΕΑΜίτες τώρα τους υποσχέθηκαν ότι θα είναι πάλι όπως ήταν µε τον Ζέρβα. ∆ηλαδή οπλαρχηγοί. Και εκείνο το βράδυ στο σπίτι του παπά Βησσάρη που τους κάλεσαν δήθεν για γλέντι τους έστησαν παγίδα. Πήγαν αυτοί όλοι, καµιά 30ριά πρέπει να ήταν ίσως και λίγοι παραπάνω, αλλά άφησαν τα όπλα απ’ έξω. Τα κρέµασαν και µπήκαν µέσα. Άρχισαν λοιπόν και γλένταγαν. Οι ΕΑΜίτες τους περικύκλωσαν, µπήκαν µε τα όπλα µέσα και τους διέταξαν «τα χέρια απάνω».

Τους συλλάβανε λοιπόν και τους εκτέλεσαν στις 25 το βράδυ στο Νταλαµάνι. 45 άτοµα. Και δεν ήταν µόνο οι Κολιοδηµητραίοι. Είχανε πιάσει από το Πολυστάφυλο, τον ξάδερφό µου τον Βασίλη Καραβίδα και τον Απόστολο Αποστόλου τον Πεθαµένο που είχε το σπίτι που έµενε ο Κοσίντας. Ήτανε και τον πατέρα µου να πάρουν αλλά δεν τον πήραν γιατί τον είχε πάρει πριν λίγες µέρες η ΕΠΟ, η δική τους αστυνοµία στο Ζάλογγο, στην Καµαρίνα.

∆εν ήταν στο χωριό ο Βαγγέλη Καραβίδας;

Στο χωριό ήταν. Τον πιάσανε και τον πήγανε στον διοικητή του ΕΛΑΣ να δώσει ανάκριση για το τι έχει κάνει και ανάλογα µε την κατηγορία µπορεί και να τον σκοτώνανε. Αλλά σκοτώσανε και τον Χριστόφορο Καϊάφα στο Τσεκούρι Πρεβέζης. Εκείνες τις µέρες, µαζί µε άλλους κατοίκους του Φαναρίου. Αυτός είχε έρθει από την Αθήνα που ζούσε πολλά χρόνια σαν διαφωτιστής του ΕΑΜ. Μετά πήγε στον Ζέρβα και ήταν πληροφοριοδότης. Οπότε τον σκοτώσαν ως προδότη. Είχανε πάρει και τον παπά ∆ηµήτρη, τον πατέρα του ΧρηστοΠαπά, που είχε ντυθεί φαντάρος µε στρα- τιωτικά του Ζέρβα. Και τελικά τον απόλικαν, σκότωσαν έναν παπά άλλον από το Καναλάκι. Ξέρω καλά πως τον παπά ∆ηµήτρη τον γλίτωσε ο Κιάµος. ∆εν ξέρω µόνο πως και γιατί. Εκεί στο Τσεκούρι µέσα στους σκοτωµένους ήταν και ένας γιατρός από την Πρέβεζα, Ματσαηδόνη τον λέγανε. Τον πήρε και δεν τον πήρε η σφαίρα, ήταν πεσµένος µαζί µε τους πεθαµένους και είχε στο δάχτυλο και ένα δαχτυλίδι χρυσό. Πήγε λοιπόν ένας αντάρτης να του το βγάλει. Του φωνάζει λοιπόν ένας άλλος αντάρτης «τι τηράς να το βγάλεις. Κόψτου το δάχτυλο». Αυτός ο γιατρός όµως τα άκουγε αυτά γιατί ζούσε ακόµα. Και αυτά µας τα έλεγε ο ίδιος ο Ματσαηδόνης που τελικά επέζησε.

Ποιοι άλλοι ήταν στο Νταλαµάνι παππού;

Συνολικά πρέπει να ήταν 45. Από το χωριό µας ήταν οι δύο που σου ανέφερα. Ο Βασίλης και ο Αποστόλη Πάνος. Από τον Άσσο ήταν 2. Από τα ∆ερβίζιανα 3, ανάµεσά τους και ο παπά Βησάρρης, το παιδί του και έ- νας ∆ερδεµέζης. Από το Αλεποχώρι ήταν ο πατέρας του Αριστείδη Παππά, παππούς της µητέρας σου. Και άλλοι πολλοί απ’ όλη τη Λάκκα. Ήταν δυο αδέρφια της Τάκη Ποστόλενας και µια νύφη.

Με ποια κριτήρια επέλεξαν αυτούς που σκότωσαν;

Το παιδί του Παπά Βησσάρη ήταν γαµπρός του Κολιοδηµήτρη. Ο Βασίλης Καραβίδας δούλευε τότε στον ΟΤΕ υπάλληλος. Και είχαν κόψει κάποιο καλώδιο πέρα στου Ντώνη κάποιοι τσιοµπαναραίοι, γιατί τα τηλέφωνα τα χανε σβάρα τότες, δεν είχαν κολώνες. Είχανε πει ότι τα καλώδια αυτά τα έκοψε ο Κώστα Θάνος µε τον Κώστα Μπακόλα (τον ΚωσταΚίτσιο). Και επειδή κάποτε είχαν φάει ξύλο µερικοί αριστεροί εδώ από τους εδεσίτες στην Παναγία, για να βγάλουν κι αυτοί τα αντίποινα σκότωσαν αυτούς που σκότωσαν. Άδικα και σκληρά.

Πότε έγινε γνωστό το Νταλαµάνι; Εσείς πως το µάθατε;

Εγώ τότε είχα πάει στην Πρέβεζα. Στις 6 Γενάρη του 45 παρουσιάστηκα µε το όπλο αντάρτης στην Πρέβεζα µε το ΕΑΜ. Φοβόµουν να µη µε σκοτώσουν. ∆εν πήγα δηλαδή από ιδεολογία. Οι αντάρτες εκεί έλεγαν τα τραγούδια τους. Εµείς τι να τραγουδάγαµε; Του Τάκη του είχαν σκοτώσει τον πατέρα, εµένα τον δικό µου τον είχανε στη Φυλακή στην Άρτα για να τον σκοτώσουν. Εµείς θα τραγουδάγαµε «Στ’ άρµατα στ’ άρµατα εµπρός στον αγώνα»; Ήµουν στην Πρέβεζα, στις Παράγκες στη Βρυσούλα. Έβρεχε ασταµάτητα εκείνες τις µέρες, ήταν χειµώνας φοβερός. Από το χωριό ήταν ακόµη ο Τάκης ο Πεθαµένος (Αποστόλου), ο Πάνος Σκουλίκας, ο Γιάννο Παππάς και άλλοι. Εµείς είχαµε πάει τελευταίοι ως εθελοντές. Στις 25 του µηνός το πρωί έρχεται ένας αξιωµατικός εκεί µέσα που είµαστε οι λεγόµενοι αντάρτες του ΕΑΜ και λέει: «απόψε στο Νταλαµάνι σκότωσαν 12 Κολιοδηµητραίους».

Εκεί λοιπόν στην Πρέβεζα έµαθα για το Νταλαµάνι. Από την Πρέβεζα απολύθηκα όταν υπογράφηκε το Σύµφωνο της Βάρκιζας στις 12 Φλεβάρη του 1945. Μας είπαν τότε από το ΕΑΜ, µας κάλεσαν µια µέρα στο Νικολίτσι στο Σχολείο εκεί σε µια µάντρα µεγάλη, να πάτε στα σπίτια σας αλλά εµείς είµαστε εδώ, να προσέξετε. Πέρασε βέβαια κάποιος καιρός και αυτοί ξαναβγήκαν στα βουνά, Βίτσι και Γράµµο.

Εσύ πήγες παππού στο Νταλαµάνι;

Πήγα όταν τους βγάλανε απ’ τα χαντάκια. Μετά από 40 µέρες. Οι Εαµίτες είχαν φύγει γληγορότερα αλλά δεν τολµούσε ο κόσµος να πάει. Λέγαµε ότι κάποιοι φυλάνε το χώρο. Πέρασαν λοιπόν 40 µέρες το πήραν απόφαση απ’ όλα τα χωριά και πήγανε εκεί. Πήγα και γω και είδα. Τι να ιδής. Τους είχαν δεµένους δυό δυό και τρείς τρείς, µε καλώδια, σκοτωµένους, τους είχαν πετάξει σ’ ένα χαντάκι και τους είχαν ρίξει λίγο χώµα από πάνω. Είναι εκεί που έχει γίνει το εκκλησάκι τώρα. Ο καθένας πήρε το νεκρό τους και τους έθαψαν στο χωριό τους. Ήταν ένας από τους Παπαδάτες, ένας κοντούτσικος ο Κίτσος, ο οποίος τους έβγαλε έξω από το λάκκο. Και µάλιστα µια νύφη του Καραµπάτσα είχε 30 λίρες σε απόκρυφο σηµείο και του είπε ο Καραµπάτσας ψάξε να βρεις τις λίρες και πράγµατι τις βρήκαν και έδωκε και µια λίρα σε αυτόν τον ΚίτσοΤόλη από τους Παπαδάτες. Στο επόµενο φύλλο το γ’ µέρος των αναµνήσεων του Κώστα Καραβίδα.
..................................................

Βιογραφικό Γεράσιμου Μαλτέζου από τον ίδιο, στο βιβλίο του ...

 Γεννήθηκα στο χωριό Άνω Πέτρα του Νομού Άρτας στις 12 Φλεβάρη του 1915.

Οι γονείς μου Ηλίας και Αικατερίνη ήταν φτωχομεσαίοι αγρότες και γέννησαν τρία αγόρια (Βασίλης, Κώστας, Γεράσιμος) και δυο κορίτσια (Μαρία και Αλεξάνδρα). Τέλειωσα το Δημοτικό Σχολείο στο χωριό μου και το Γυμνάσιο στην Άρτα το 1932. Το 1933 κατατάχτηκα εθελοντής στο 3/40 Σύνταγμα και το 1934 έγινα δεκτός στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από όπου αποφοίτησα το 1937 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού Πεζικού. Τοποθετήθηκα αρχικά στο 26 Σύνταγμα της VIIης Μεραρχίας στη Δράμα σαν διμοιρίτης και σε συνέχεια Διοικητής του Λόχου Βαθμοφόρων της Μεραρχίας. Υπηρέτησα σε συνέχεια στην προκάλυψη σαν Διμοιρίτης στο Κατάφυτο, Ελατειά και Μπαρτάκοβα, αργότερα Υποδιοικητής του Τομέα οχυρών Παρανεστίου, Διοικητής του Κέντρου Διαβιβάσεων της Μεραρχίας, Διοικητής Λόχου της Σχολής έφεδρων αξιωματικών Καβάλας και ο πόλεμος με τους Γερμανούς με βρήκε Διοικητή Λόχου οχυρών στην περιοχή Παρανεστίου με το βαθμό του Υπολοχαγού.

Μετά την κατάρρευση του μετώπου τον Ιούνη του 1941 μαζί με τον Μόνιμο Ανθυπολοχαγό Θόδωρο Ζαλοκώστα (Παληούρα) δημιούργησα την Εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση «ΕΛΛΑΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», που με την εμφάνιση του ΕΑΜ αυτοδιαλύθηκε και προσχωρήσαμε στο ΕΑΜ, σε σκληρό ανταγωνισμό με την οργάνωση του ΕΔΕΣ στάθηκα στην πρώτη γραμμή του αγώνα για τη δημιουργία του 3/40 Συν/τος του ΕΛΑΣ Άρτας, που το υπηρέτησα σαν Διοικητής του και Καπετάνιος. Με τη διάλυση του Συντάγματος από τον ΕΔΕΣ τον Οκτώβρη του 1943, την αιχμαλωσία μου από τον ΕΔΕΣ και τα απάνθρωπα βασανιστήρια, την απελευθέρωση μου στη βάση συμφωνητικού και την παραβίαση του από το Ζέρβα, υπηρέτησα προσωρινά στο Επιτελείο του Άρη Βελουχιώτη σαν Διευθυντής του Γραφείου Επιχειρήσεων, σε συνέχεια Διευθυντής του Γραφείου Επιχειρήσεων της ΧΙΙΙης Μεραρχίας και την άνοιξη του 1944 επανήλθα στην περιοχή της Άρτας και ανέλαβα Διοικητής του Αποσπάσματος των «Καραϊσκάσκηδων», που μετονομάστηκε σε II Τάγμα του 3/40 Συν/τος Άρτας.

Μετά τη Βάρκιζα στάλθηκα για προφύλαξη μαζί με πολλούς άλλους στην Αλβανία και Γιουγκοσλαβία, που χρησιμοποιήθηκα σαν Διοικητής της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών. Το Σεπτέμβρη του 1946 μαζί με τους Παληούρα, Κύρλα, Νεμέρτσικα και άλλα στελέχη γυρίσαμε στην Ελλάδα για τη δημιουργία αντάρτικου στην Ήπειρο. Μέχρι το τέλος του Δεκέμβρη 1946 δημιουργήσαμε με τον Παληούρα στην περιοχή των Τζουμέρκων το Αρχηγείο Τζουμέρκων δύναμης 150 ανδρών. Από την 1η του Γενάρη 1947 μέχρι τέλη Αυγούστου 1946 υπηρέτησα στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ αρχικά σαν Επιτελάρχης του Γενικού Αρχηγείου και σε συνέχεια σαν Διευθυντής του Γραφείου Επιχειρήσεων. Από το Σεπτέμβρη του 1947 μέχρι τα τέλη του Μάρτη 1948 υπηρέτησα Επιτελάρχης του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας και μέχρι τις 20 Αυγούστου 1948 Διευθυντής του Γραφείου Επιχειρήσεων του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ. Από το Σεπτέμβρη του 1948 μέχρι το Σεπτέμβρη του 1949 υπηρέτησα Επιτελάρχης της VIIης Μεραρχίας του ΔΣΕ στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Από το Σεπτέμβρη του 1949 μέχρι το Δεκέμβρη του 1950 υπηρέτησα Επιτελάρχης του Αρχηγείου Ανταρτοομάδων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, και σε συνέχεια πέρασα ατή Λαϊκή Δημοκρατία Βουλγαρίας, όπου έζησα όλα τα χρόνια της αναγκαστικής προσφυγιάς.

 Στη Βουλγαρία αποφοίτησα το Πολυτεχνείο και δούλεψα σαν Μηχανικός Ηλεκτρολόγος σε διάφορα εργοστάσια και τρία χρόνια σαν Επιθεωρητής Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης στον τομέα της πολυτεχνικής εκπαίδευσης.

 Συνταξιοδοτήθηκα οριστικά το 1973.

 Ο Γεράσιμος Μαλτέζος επαναπατρίστηκε το 1982. Πέθανε τον Ιούνιο του 2000, πιστός στο επαναστατικό ΚΚΕ 1918-1955.